"Херек" гьинай, "Чуьрек" гьинай?

И мукьвара дустарикай садахъ галаз жузун-качузунрайла, "Къарини галаз Билесувардиз фенвай зун..." лагьана. За тажубдив "Я стха, вун гьинай, Билесувар гьинай, вични къарини галаз?" хабар хкьурла, дустуни уьлкведин талиш зонадиз вичин сефердикай ихьтин ихтилатна заз:
-А чи Тагьир лугьур дуст авай гьа, пенсиядиз акъатна хъфена вичин Билесувардиз. Са юкъуз заз зенгна хьи, яда, дарихвиляй рикI акъатъзава зи. Вахъни, а цIуд йисуз тIуьр лезги фахъни. Аяларни гьа фахъ тамарзу хьанва зи...
 Зи кьилиз са фикир атанва-лагьана ада-ина са къурулух эцигнава за. Адакай куьне лугьудай вижевай са хьран кIвал жеда. Ви къариди хъсан хьрар илигзавайди чида заз. Ша, са гьафте зи мугьманни хьухь, гьамни и бизнесдик кьил кутун патал куьмек це...
Гьазур пуд хьар инай тухвана чна, кьведни гьана илиг хъувуна. Гила, дуст кас,  Билесувардин кафе ва ресторанра, мехъеррик "лезги фу" ходда физва.
КцIарин базардин юкьвал, рекьин лап сивел ацукьна фу маса гузвайбуруз зун, зазни абур хъсан чида. Гьикьван "сагърай, базар хьурай, чна кIвале чразва"-лагьайтIани, мадни теклифда абуру: "Буюр меллим, херек чуьрейи." Зи: "Я руш, "херек чуьрейи" ваъ, "хьар чуьрейи", "лезги чуьрейи" лагь"- гафар абуру япалай ийидач. 
Къе Бакуда, Хачмаз, Къуба ва маса чкайрани чи фу маса гузва. Гьеле газдал ифирзавай ракьун хьрарни пайда хьанва.
 Вучиз ятIани, ам чиди тирди, маса са халкьдихъни я ихьтин фу, яни ам чразвай хьар авачирди-чавай чи тафаватлувилин, такабурдин фактиниз элкъуьриз жезвач. Аксина, бязибуруз чарабурувай мецел гъиз тежезвай "хьар" гафуникай саки регъуь жезва!
Бес "херек" гаф гьинай атайди я, адан мана вуч я? Гафалагра икI баянарзава: "Херек" (фарс):къван, къум ва маса шейер ялун патал кьуларикай туькIуьрнавай зарят; винел азарлубур, кьенвайбур эцигна тухун патал кьве яргъи лашунал парча арушнавай алат; музыкадин алатдин кIаник эцигзавай кьул; фу чрадай чка.
И баянар кIелайла зи вилерик кинойра акур цIур алатна хер алайбур ялзавай сегьнеяр, ивидай кьацIанвай носилкаяр...лап кьейид тухудай мафе къведа.
Бес адакай чи къуншийри ва дустари вуч кхьизва: “Азярбайъанда даща бир чюряк нювц ися Лязэи чюряйидир. Лязэи чюряйи эюрцшцня эюря эцняши хатырладыр. Бу ися лязэи халгынын мифолоэийасы иля баьлыдыр. Лязэи чюряйинин юзцнцн дя мцхтялиф нювляри вар. Бу нювлярдян бири дя Хяряк чюряйидир. Бу чюряк нювц майалы вя майасыз хямирдян галын лаваш йайылыб цстц лякялянмякля щазырланыр. Ону хяряйя гоймаздан яввял цзцнцн йахшы гызармасы цчцн цзяриня йумурталы су вя йахуд айран чякилир. Хяряк чюряйинин чохлу цстцнлцкляри дя вар. Бу чюряк овулмур вя 10-15 эцн киф атмыр. баку-арт.аз”
Хьар-чи фу чразвай зарят, алат чара са халкьдихъни, миллетдихъни авачтIа, и гаф херек гафуниз гьикI, гьибуру элкъуьрна? Мумкин я, алатай асирдин атIа 30-йисариз чи хуьрере фолклор кIватуник эгечIайбуру ам “хьрак (ацукьун)” гаф ван атана херекдиз элкъуьрун. ЯтIани, херекни фу са-садак галаз кьазвач.
Ракъинилай алава чи фу, ам чразвай дишегьлидин-бадедин, дидедин, вахан иер чиниз ухшар я. “Са хъвехъ фу” вуч лагьай чIал я? Суфатдин са пад:хъвехъ. Битав фан са пад. Фу гьакIни зегьмет кIани ксарин, итимрин гъилерин бегьер я. ГьакI хьайила чна мадни лугьуда: “Са кап фу нен!”.
Дегь чIаварин миферик галаз алакъада авай, вичел лап чIехи кьин кьазвай лезги фаз, "херек чуьрейи" лугьумир, лугьузни тамир, дустар!
Алай йис чи уьлкведа "Мултикултурализмадин йис" баянарнава. Лезги Фу-чи халкьдин културадин садазни ухшар авачир са чешне я. Адан тIвар авайвал яхъ: хьран фу! Чи чал течизвай чарабурувай икI лугьун тIалаба: "Лезги фу"!

Видади
"Кцlар" газет