И мукьвара Болгарияда Билал Адилован шииррин улуб чапдай акъатнава. "Канивилин есирда" тIвар алай и улубдик акатнавай эсерар тIвар-ван авай болгар зари Дафинка Станевади элкъуьрнава.
Билал Адилов алай девирдин лезги поэзияда вичин махсус хатI, тематика, стил ва тебии яз кIелдайбур авай зарийрикай сад я. Шад жедай кар ам я хьи, адан тIвар Урусатдин, гила лагьайтIа Болгариядин кIeлдайбурузни таниш я.
Лезги халкь гьар са чIавуз вичин талант авай рухвайралди машгьур хьанва. Ингье, болгар чIалал акъатнавай улуб гъилеваз, шадвилин, дамахдин гьиссер квехъ галаз пайиз кан хьана заз, играми кIелдайбур...
Гаф атай чкадал лугьун: алатай йисуз Билал Адилован "43" тIвар алай улубдиз экв акунай. Адалай вилик лагьайтIа, "Литературная газетади" чап авур са цикл шииррикай урус шаиррини хъсан баянар ганай. Машгьур шаир Валерий Латынина авур элкъуьрунар "43" улубдикни акатна. Лезги заридин кьве шиир ("Сердце помнит", "Эгейскому морю") ада вичин "Избранное" улубдани туна. 2014-йисан эхирда Урусатдин кхьирагрин кIватIалди вичин къарардалди Билал Адилов "43" улубдин бинедаллаз, поэзияда халкьарин арадавай дуствал мягькемарунин рекье агалкьунриз килигна, Михаил Лермонтован тIварунихъ галай премиядиз ва медалдиз лайих акуна.
Чна агъадихъ Дафинка Станевадик галаз авур жузун-качузун куь ихтиярдиз гузва.
-Гьар са чIав хийир хьурай, играми Дафинка Георгиевна! Чна Квев лезги поэзия канибурун саламар агакьарзава. Мумкин ятIа, са тIимил жувакай чи кIелдайбуруз малумат це...
-Хийирар хьурай, азиз дустар! Зун Болгариядин Пловдив шегьерда муаллимрин хизанда дидедиз хьанва. Аял чIавар Болгариядин виридалай иер ва мили тир Родопи суван синел - Жребичко хуьре фена. Исятда Дунай вацIун къерехдавай Добружада уьмуьрзава. Юкьван мектебдилай кьулухъ Шумен университитетдин филологиядин факултет акьалтIарна са кьадар йисара болгар чIаланни- литературадин муаллимвиле кIвалахна. Алай чIавуз туризмадин меркездин директор я.
Шиирар аял чIаварилай кхьизватIани, зи сад лагььай улуб- "Дар крыльев Икара" 2006-йисуз чапдай акъатна. Са йисалай кьвед лагьай- "Душа на распутье", 2010 - йисузни "Болгарская рапсодия" тIвар алай улубдиз (болгар ва урус чIаларал) экв акуна. 2012-йисуз "Берега одиночества" улубни кIелзавайбурун ихтиярдиз гана.
Зун Болгариядин ва Урусатдин кхьирагрин кIватIалрин член, гьакIни Александр Грибоедован ва Михаил Лермонтован тIварарихъ галай премийрин, Болгариядин жуьреба-жуьре литературадин премийрин лауреат я.
Урус шаиррикай парaбурун эсерар за болгар чIалаз элкъуьрнава. Гила и сиягьдик лезгийрин алай аямдин хъсан шаиррикай сад тир Билал Адиловни акатнава. Зун пара шад я хьи, и элкъуьрунрин бегьер яз "Канивилин есирда" улуб арадал атанва.
-Дафинка, Куьн Билал Адилован шииррихъ галаз гьикI таниш хьана? Чи заридин туькIуьрунра Куь дикъет вичел чIугвайди вуч хьана?
-За гьикI ятIани садра Билалан шиирар Стихи.ру сайтина Валерий Латынинан элкъуьрунра кIелнай. Авайвал лугьун, гьиссерин михьивили, деринвили, руьгьдин ахъавили зун гьейранарна. Дуьняда вири инсанар са жуьрединбур я. КандатIа Амазонкада, Камчаткада, кандатIани Кавказда абурун кан хьунни, шадвални, гъам чIугунни-са жуьре я. Билалан шиирар зи чанда гьатна, саки зи руьгьдин гьаларихъ, дуьнякьатIунрихъ галаз кутугайбур хьана. За абур болгар чIалаз элкъуьриз чи порталра эцигиз хьана. Шиирар чи кIелдайбуруни пара хъсан кьабулна. Гьа икI, зун Квехъ галазни таниш хьана, играми Раида... Куьне Валерий Латынинахъ галаз Билалан шииррин улубдин винел кIвалахуникайни хабар хьанай. Заз пара хуш хьайи кар ам я хьи, болгар чIалал элкъуьрунриз талант авай зари Валерий Латынина чIехи къимет гана. ИкI хьайила за шиирар болгар кIелдайбурув улуб хьиз агакьарун кьетIнай.
-Бес улубдин тIвар гикI арадал атана?
-Жува фикирна хкягьай тIвар я. Завай хьайитIа, "Канивилин есирда" Билал Адилован и туькIуьрунриз виридалайни кутугай са тIвар хьана. Вучиз лагьайтIа, "канивал" гафуниз гьяркьуь мана ава. Билал Адилован поэзия кIелзавайдавай и кар хъсан кьатIуз жеда: дидедиз, таватдиз канивал, хайи Ватандиз канивал, диге чилин иервилиз, хайи чIалаз, медениятдиз, тарихдиз авай канивал... Дуьз лагьайтIа, улубдин тIварцикай зи зари дустаризни, редактордизни пара хуш атана. Гьа икI, чун вири лезги заридин шиирар кIелна "канивилин есирда" гьатна.
-Чаз интернетдай аквазвайвал, Куьне фад-фад Билал Адилован шиирар Болгариядин эдебиятдин порталра эцигзава. Болгар кIелзавайбуру чи заридиз гьихьтин къимет гузватIа чазни чириз кандай...
-Болгария рагъэкъечIдай ва рагъалкIидай патарин арадал ала. Белкини идавай я, чи кIелдайда жуьреба-жуьре медениятар фад кьабулзава. Билалан шиирриз чIехи майилвал къалурзавайбур, хъсан баянар гузвайбур пара ава. И шиирар чпин махсусвилелди лезги поэзиядин гамуна гьатнавай иер нехиш я лагьайтIа, чун ягъал жеч.
-Халкьдин руьгь, адетар кьатIун паталди виридалай кIвенкIе адан чIал чирун герек я лугьуда. Бес лезги поэзииядихъ галаз танишвили Квез вуч гана?
-Гьелбетда, эгер вуна шиир ам сифте кхьенвай чIалай элкъуьрзаватIа, авур кардин кфетни са акьван дерин жезва. Билалан шииррин руьгь кьун паталди за лезгийрин тарихдикай са кьадар кIелна, чIал чизвачтIани за шииррин мелодия, ритм чирун паталди абур лезгидал кIелна. За Квез са сир аъайин: заз шииррин мелодиядикай пара хуш атана. Заридин алем заз лапни мукьва я кьван: Кавказдин тIебиат гьисна за, зун чIехи хьайи Родопи сувар, адан живер алай кукIушар, дереяр, яйлахар, къайи, саф булахар-рикIел хтана зи. Са гафуналди, заз Билал Адилован шииррай лезгийрин къилихар, майишат, адетар, хесетар акуна.
За жуван ватанэгьлияр, абурун акьулбалугъвал, хайи чилиз, азадвилиз авай канивал рикIел хкана. Абур Билал Адилован поэзиядин къагьриманар тир Гьажи Давудаз, КIири Бубадиз, Шейх Мегьамед Ярагъвидиз, Гьасан Эфенди Алкьвадарвидиз... гьикьванни ухшар я. Азад, мерд инсанри гьар гьина хьайитIани гьейранвилин гьиссер къарагъарда.
-Дафинка, икIни лугьузва хьи, маса чIалаз элкъуьрнавай шиирдивай садрани оригиналда авай гьиссер битав къалуриз жедач. Идакай са афоризмани ава: "Элкъуьрнавай шиир кIелун, дишегьлидиз шалдин винелай темен гун лагьай чIал я". Куьн рази яни Жозеф Жейкобсан и фикирдал? Куьн, шиирар болгар чIалал элкъуьрдайла, гьихьтин четинвилерал дуьшуьш жезва?
-Гьелбетда, элкъуьрун, иллаки поэзиядин элкъуьрун, пара четин, зегьмет алай сенят я. Амма квез аквазвайвал, инсанрив, элкъуьрунривди гафун иервал, шиирдин миливал агакьариз жезва. Заз и кардикакaй пара рахаз канзавач. Тек са затI къейд авун герек я: элкъуьрунра важиб къанун-кирамдиз садикьвал я. Эгер шиирдин мана-метлеб, идеядин иервал гъавурда акуьналди хуьзватIа, "шалдин винелай теменни" кIелзавайди паталди гатфарин атирдиз элкъведа.
-Куь фикирдалди заридин поэзияда виридалайни кьетIен шиир гьим я?
-Билал Адилован поэзия-хиве кьунин поэзия я. Шиирар гьар са касдиз мукьва ва гъавурда гьатдайбур я. Гьар са касди саки вичикай кIелзава и эсерра: вичин Ватандиз авай канивал, чаравилин азабар, руьгьдин михьивал, тIебиатдин иервал хьтин гьисcерикай...Билал Адилова устIарвилелди жуьреба-жуьре темайрикай кхьизва. Зун паталди, виридалай къимет авай шиир "Далагь бубадиз" я. Алай аямда зариди уьмуьрдин дигайвилихъ, кутугайвилихъ, руьгьдин секинвилихъ, ади инсанвилин хвешивилихъ экъуьнин формади зун гьейранарна.
-Бес шииррин призмадай килигайла, Билал вич са зари хьиз Квез гьикI акуна? Вуч мурадар ава адаз лугьудай?
-Билал Адилов чIехи руьгьдин сагьиб я. Адаз вичин халкь пара кан я, даим Ватандикай хиялзава, адан дердерни, пакаманни вичинбур хьиз кьабулзава. За къелемдин дустуниз чандин сагъвал, бахтаварвал, цIийи кукIушар рам авун, цIийи шиирар кхьидай илгьам ва къуват, лезги поэзия канибурузни гьар са чIавуз руьгьдин сагъламвилин, кIубанвилин къайгъуда амукьун тIалабзава.
Ихтилат авурди Раида Ревшан я.
Астрахан шегьер.
"Кцlар" газет
Добавить комментарий