2015-йис Литературадинди, чи республикада Багъманчивилиндини хьунихъ галаз сад хьиз, лап важиблу вакъиайралдини, юбилейралдини девлетлу я. Ибурук цIи вичин 90 йис тамам хьун къейдзавай Дагъустандин ктабрин издательстводин юбилейни ква. И ва маса бязи месэлайрин гьакъиндай суьгьбет авун чна и чапханадин кьилин редактор, тIвар-ван авай публицист ва полиграфист, РД-дин культурадин лайихлу работник Лариса Ильинична Голубевадивай тIалабна.
Са шумуд гаф чи суьгьбетчидикай. Ада чи республикадин кьилин чапханада, цIийи-цIийи ктабрал чан гъиз цIийи авторар ачухиз, чапхана ва литература асирдин вири хумайрикай хуьз, гила саки 40 йисалай гзаф вахтунда гьакъисагъвилелди кIвалахзава. Авайвал лагьайтIа, гьар са ктаб ва автор патал женг чIугвазва. Ихьтин инсанрикай анжах къени келимаяр ван жеда: “Чи руш”, “Чи вах”, “Чи Лариса Ильинична”...
Заз лагьайтIа, ам жува ДГУ куьтягьай 1970-йисалай чида. Адахъ галаз санал гьа икьван йисара кIвалахзавай Назлу Темирхановна Шалбузовадини (чна санал кIелна) захъ галаз гьакъикъи вахвилин рафтар ва хатурлувал хуьзва. Яратмишзавай гьар са кас патал ихьтин вини дережадин чирвилер ва алакьунар, мадни артух, къилихдинни руьгьдин мердвал авай инсанрал гьалтун кьисметдин гунуг я.
Лариса Ильинична, суьгьбетдив экечIдалди заз куьн ва ктабрал чан гъизвай и кIвале санал кIвалахзавай вири дишегьлияр (рушар, вахар) алукьзавай Мартдин суварин вилик тебрикиз кIанзава. “Лезги газетда” кIвалахзавай вири итимрин тIварунихъай за куьн тебрикзава. Яргъал йисара квехъ къуй чандин сагъвал, руьгьдин жумартвал, хизанра бахтар хьурай. Чи ктабрин кьилин кIвал хуьзвай квез баркалла, аферин! “Перестройка” лугьудай завалди санлай чи вири культурадиз, ктабар чапдай акъудунин, абур халкьдив агакьарунин краризни, чапханаяр (издательствояр) чеб хуьниз гьихьтин инадар кьунатIа, чун шагьидар я. За гьиссзава, куьн гилани гьа женгина ава.
- Сувар тебрик авунай, чун рикIел алаз, иниз атунай квезни чухсагъул. Куь коллективдани рушар пара ава. Гьабурузни сувар мубаракрай!
Гила чапханадин вилик акъвазнавай крарикай лугьун. Дугъриданни, цIи чна еке юбилеяр - вакъиаяр къейдзава. Гьар са вакъиадиз лап хъсан савкьатар-ктабар, буклетар, альбомар, маса затIар гьазурзава. Им чна Литературадин йисни, чи издательстводин, вуна лагьайвал, “ктабрин кIвалин” 90 йисан юбилейни тешкиллудаказ кьиле тухузва лагьай чIал я.
Четинвилер авачни?
- Абур мус тIимил хьана? Гъилевай йисузни акъудзавай ктабрин тиражар лап тIимил, планар гъвечIи авунва. ГьикI лагьайтIа, ктабар акъудунин, абур халкьдив агакьарунин крариз чара ийизвай бюджетдин такьатар гьакьван тIимилбур я. Ктабрин алишвериш вич амач. Ктабар авторрив абурун гонораррин гьисабдай вахкузва. ИкI чапханаяр, литература хуьз, авторар руьгьламишиз жедайди яни? Бязи ксариз спонсорвалзавай девлетлуяр, хсуси чапханаярни хьанва. Амма абуру вуч гьикI акъудзаватIа чаз чизва...
Литературадин йисуз хьайитIани дегишвал авачни?
- Рахунар, хиве кьунар писбур туш. Умударни чна атIузвач. Чапхана хуьн патални ада гьазурзавай продукциядин ери хкажзава.
Дугъриданни, чи ктабрин акунар, жилдерни, чарарин ери, безетмишзавай тегьерар хейлин хъсан хьанвайди гьар сада кьатIузва.
- Метлебдинни, устадвилин жигьетдайни чун акъудзавай гьар са затI вини дережадинбур хьун патал алахъзава.
Эхиримжи акъуднавай гьихьтин ктабрин тIварар кьаз жеда?
- Чна цIи, алатай йисарани хьиз, Москвада, ВДНХ-да мартдин эхирра кьиле фидай “Россиядин милли ктаб” тIвар алай выставкада - ярмаркада иштиракда. Аниз чна эхиримжи акъуднавай (2013-2015-йисара) лап хъсан ктабрикай хъсанбур тухузва. Лагьана кIанда, чи хьтин “ктабрин кIвал” - чапхана Россияда мад авач. Чна Дагъустандин милли 11 ва урус чIаларал ктабар акъудзава. Художественный, общественно-политический, илимдинни чирвилер гунин ва маса хилерин ктабар. Ибурал гила, Дагучпедгиз амачирвиляй, аялар патал хсуси чи къуватринни такьатрин гьисабдай акъудзавай литература (ктабар) алава жезва.
Выставкадиз чна гьазурнава:
Дербентдин 2000 йисаз талукьарнавай, машгьур алим-археолог А.Кудрявцеван шикилрал, тарихдин документрал бинелу зурба ктаб. КIелдайбуру адаз еке итиж ийида.
Лезгийрин классик, зурба общественно-политический деятель Алкьвадар Гьасанан 180 йисаз талукьарна акъуднавай “Алкьвадар Гьасан” (Гь.Гьусейнов - автор) тIвар алай зурба монография.
“ХХ асирдин Гомер” СтIал Сулейманан 145 йисаз талукьарна урус ва лезги чIаларал чапнавай “Экуьнин гъед” ктаб, Дагъустандин тарихдай “Дагъустанвияр-дуьньядин сад лагьай дяведин иштиракчияр”; лак ва къумукь халкьарин тарихдай “Лаквияр”, “Къумукьар” - зурба энциклопедияр.
Урусрин классикар тир П.Ершован “Конек-Горбунок” мах (Дагъустандин 11 чIалал чапнавай), М.Ю.Лермонтован 200 йисаз талукьарна урус ва чи милли чIаларал чапнавай “Ашукь я зун вили дагъларин цIиргъерал...”.
Дагъустандин классикар тир Аткъаянни Анвар Аджиеван, Дагъустандин писателрин Союздин председатель Мегьамед Агьмедован ва маса авторрин ктабрини выставкада лайихлу чка кьада.
Лап хъсан ктабрикай сад чна сифте яз чапдай акъуднавай “Урус муаллимар Дагъустанда” я. Чи вири культура, литература, образование, медицина, яшайишдин амай хилерни вилик финик алатай асирдин лап четин йисара чиниз атана, чпиз иникай кьвед лагьай Ватан хьайи урус муаллимрин кар, кьегьалвал садрани рикIелай алудиз тежерди я. Выставкадани а ктабди парабур вичел желбда.
Сагърай Лариса Ильинична. Са шумуд гаф алай вахтунда чапханади гьазурзавай ктабрикайни лагьанайтIа кIанзавай.
- Акъудиз гьазурзавай ктабрик литературовед, профессор Гьажи Гашарова тIуькIуьрнавай “Лезги литературадин хазинадай” ктаб вижевайди жеда. Ада лезгийрин лап къадим девиррилай къенин йикъаралди хайи чIалан эдебиятдик чпин пай кутунвай вири шаиррин эсерар гьатнава.
ЧIехи Гъалибвилин сувариз талукьарна “Аскервилин игитвал” кьил ганвай, дяведин женгерин рекьера чпин чанар эцигай дагъустанви рухвайринни рушарин гьакъиндай цIийиз жагъанвай чарар, шикилар, маса документар авай зурба ктаб акъудзава. Бубайрин игитвал рикIелай ракъур тавун несилрин буржи я.
Гъилевай йисуз чпин юбилеяр къейдзавай (абурун жергеда Ибрагьим Шагьмардов, Забит Ризванов, Курзи Кажлаева, Мегьамед Гьамидов, Абдула Вагьидов,масабур ава) авторрин ктабар (хейлин жегьил авторарни рикIелай алуднавач) кIелзавайбурув агакьда.
Куьрелди, Литературадин йис писди жедач. Пулдин такьатар хьайитIа, гьелбетда, чна иштиракдай зурба мярекатрин-форумрин, салонрин, презентацийрин, кIелунрин кьадарни артух жеда. КIанзавайди, шаир Арбен Къардаша лагьайвал, ктабар яцIу хьун ваъ, литература яцIу ва къуватлу хьун, авторрин устадвилин дережа винизди хьун я.
Мад сеферда сагърай. Къуй чи вилик квай йис бегьерлуди, вири патарихъай къулайди хьурай. Къуй чи ктабрин кьилин кIвал виш йисарин юбилейрив агакьрай!
- Квехьни сагъвал, агалкьунар хьурай...
Мердали Жалилов
Лезги газет
Добавить комментарий