Сажидин

Дуьнядиз рехи чIарарив, хци фагьумдив, кьелечI гьиссерив вил вегьизвай, иер зари Саидгьасанов Сажидин Саиджамалан хва 1933-йисан 2-майдиз СтIал Сулейманан райондин Агъа СтIал хуьре дидедиз хьана. Адан чIехи бубаяр ТекипIирхуьряй я. Хайи хуьруьн мектеб ва Дагъустандин университетдин филологиядин факультет куьтягьна, гзаф йисара лезги чIалан ва литературадин муаллимвиле кlвалахзава. С.Саидгьасанов аялар патал теснифзавай, сатирадин ва юмордин шииррин, повестрин, гькаярин, гьакIни цIудалай виниз ктабрин ("Вун накь вучиз атаначир?", "КIватIи-кIваташ", "Аламатар", "Зуьрнедин ван алаз", "НуькI хала") кирам я. Адан чIалариз пуд вишелай гзаф манияр теснифнава. Зариди Културадин макан "Куьредин ярар" тешкилуна иштиракна. Ам Лезги Кхьирагрин КIватIалдин член, "ДР-дин културадин лайихлу кIвалахдар" я. Агъа СтIалдал уьмуьрзава. Шаирдин кьузуьвал яшдив алцумдач, чарари руг, къелемди хъуьм кьурла шиирдин кимел кьуьзуьд яз гьесабда. Сажидин муаллимди къенин юкъузни къелем кьацIал тунвач. Адан мукьвара "СтIалнаме" тIвар алаз СтIалрин тарихдикай ктаб акъатда.

Cажидин шаир жечир...

Ам шаир туш такьадайди
Хабар халкьдин гьалдикай!
Гъавурда геж акьадайди
РикІе авай тІалдикай.

Зи лезги халкь, къадим тарих,
На заз лезги чІал гана,
На гана заз туьнт тир къилих,
Секинсуз рикІ, къал гана.

Ам шаир туш таквадайди
Халкьдин гуьзел гележег.
Чандихъ гьайиф чІугвадайди
Физвай чІавуз къати женг.

Зи лезги халкь – зи руьгьни тан
Вун тушни кьван гайиди?
Шииратдин Мекке-Ватан
Кьисмет хьана хайиди.

Ам шаир туш, гафаралди
Туп ягъдайди руьхъведин.
Гатфарилай гатфаралди
Гуж тагайди гьекьедин.

Зи лезги халкь, ви чина зун
Уьзягъ хьун зи дамах я.
Зун – ви кванцяй, квачиз зурзун
ЦІай акъуддай чахмах я.

Ам шаир туш, цІай авай рикІ
ХалкьнавачтІа хуруда.
Низ герек я ни квачир цуьк?
Ширин дад гуч чІугурда.

Зи лезги халкь, ви шадвилик
Пашманвилик пай ква зи.
Чи садвилихъ, азадвилихъ
Физвай рикІик цІай ква зи.

Зун Сажидин, жечир шаир,
Халкь патал чан тагайтІа!
Жуван чандал цІай куз, хийир,
Аферинар тагъайтІа!

Женг чIугвазва чилерал

Сагъар авун паталди дяведин хирер,
Мублагь хъхьун паталди алугай чилер,
БарбатI тахьун паталди шегьерар, хуьрер,
Женг чIугвазва чилерал!

Тамар кутун паталди душманри атIай,
Яд алцифун паталди вирера ктIай,
Накъвар кьурун паталди пашмандиз атай,
Женг чIугвазва чилерал!

Несил кутун паталди бахтавар, цIийи,
Чилин винел пуч хьайи, женгера кьейи,
КIватIал хъувун паталди ризкьияр цайи,
Женг чIугвазва чилерал!

Азаддиз рагъ кун патал гьар садан кьилел,
Вацран нурар аватун паталди чилел,
Шадвилин дем кутун патал гьар садан гъенел,
Женг чIугвазва чилерал!

Чил несилриз тун патал алачиз дяве,
Жавабдарвал гьатзава инсанрин хиве,
Ислягьвилин душманар тун патал кIеве,
Женг чIугвазва чилерал!

Дустуниз

Уьмуьр гуьрчег ийиз алахъ датІана,
Гьар са йикъан, гьар са йисан паталди.
Адан эвел ва гележег кьатІана,
Къати тир женг чІугу инсан паталди!

Вун гьар йикъан тамаш экуь ракъиниз.
Вун дуьньядин гуьрчегвилиз тамаш, дуст!
Чун мажбур я азадбур яз къекъуьниз,
Чахъ адалай багьа тир затІ авач, дуст!

Яшар хьунвай экв хквезва вилериз,
На лугьун, зун жегьил жезва къвердавай.
Тамашиз чан алай къизил гуьллериз,
Чамар хьанва мехъер юкъуз сейрдавай.

Лув гуз гице хура авай гьиссерив,
Ракъинив хьиз экв туз тура рекьериз.
Дуьнья ацІур шад манийрин сесерив,
Шадвал багъиш ая халкьдин рикІериз!

Уьмуьр тек са сефер я чаз гайиди.
Къадир чир хьугь адан гьар са легьзедин.
Хьана лугьуз сад-кьве дуьшуьш къайиди,
Вун гуьгъуьна жемир арза-ферзедин.

Халкьдихъ галай садни текдиз амукьдач,
Вун гьамиша халкь паталди векил хьухь!
Халкь галайдахъ гуьллени кваз галукьдач,
Вун къвердавай викІегь хьухь ва жегьил хьухь!
Цав кьакьан я ракъар, варцар, гъетерин,
РикІ гегьенш яхъ, чил-кьеб я чи, кІвал я чи!
Мана-метлеб дерин ая бейтерин,
Чахъ авайди, диде Ватан, чІал я чи!

Зун булах я

Зун-булах я, авач инихъ аламат,
Амма са кар алудмир куьн рикІелай,
За жуван яд, инсан патал саламат,
Хуьзва чилик-хазина хьиз рикІ алай!

Къуй, гьар сада зи чешмедай яд хъурай!
Ам-дарман я гьар са жуьре азардиз.
Руш, кутур квар, къуй сивив кьван ацІурай!
Хутахна це зи пияла на ярдиз!

Зи къайи яд це къизилгуьл цуьвериз!
Къуй, абуру лугьуй закай манияр.
Квез межлисриз кІан ятІа заз эвериз,
Дустар! Зун къвез гьазур я, це ихтияр!

Зи яд хъвайи касдин беден-серин я.
Зегьем тирвал вахчуда лап бинедай.
Зун-булах яз, гьуьлелайни дерин я,
Уьмуьрлух яз куьтягь тежер чешмедай!
 
Саид духтур

Шалбуз дагъдин пІирер яйлах,
Гьар са чешме - Земзем булах,
Бегенмиш я чаз ви кІвалах,
Гьуьрметлу тир, Саид духтур!

Мециз ширин, къилих кьезил,
Чирвал дерин, гъилер – къизил,
Гьар са рикІин чидай мензил,
Гьурметлу тир, Саид духтур!

Гьам Аранда, гьамни Дагъда,
Хуьре-кІвале, гьам кІвалахда,
ЦІийивилер тваз алахъда,
Гьуьрметлу тир, Саид духтур!

Сагъ чан – Девлет, азар – илан,
Алудда на чалай залан.
Гъавурда фад гьатдай чІалан,
Гьуьрметлу тир, Саид духур!

Дуствилерихъ авай ара,
Гьар са тІалдиз чидай чара,
Сажидиназ хуш я пара,
Гьуьрметлу тир, Саид духтур!

ЯркIижуван руш

Чирагъ вацІун кьве пад кІунтІар,
Гьардал ала вичиз хас тІвар.
Заз чида, вун авай бахтар
ЯркІижуван руш я, Мая!

Акур чІавуз дере-тепе,
Атирдив гуз жеда лепе.
Дидедин рикІ алай куьрпе,
Женнетдин са къуш я, Мая!

Кьуд уьлкведа гьатдай тариф,
Такурбуруз жеда гьайиф.
Муьгьуьббатдин лацу тир лиф,
Гьадалайни хуш я, Мая!

Лезгистанда ватан авай,
Рушар къугъвай майдан авай,
Вахъ хьиз гуьзел тир тан авай,
Кас акурди туш, я Мая!

Сажидиназ багъишламиш,
ЯтІа са кІус кьван ягъалмиш.
Тарал хьайи ширин емиш,
Жагъайдаз вун нуш я, Мая!

Журнал "АЛАМ"