"Чи девирдин Стlал Сулейман"

Заманада уьткем хьана,
Диндал-кьиндал мягькем хьана,
Гьахъсузвилел тIем атана,  
Гьахъ тIалабдай жуьръэт хьурай!..
И цIарарин автор, вичин 60 йис и мукьвара тамам хьайи, чидай ксари "Чи девирдин СтIал Сулейман" лагьай тIвар гайи, уьмуьрдин эхирдалди жегьил зари яз шира хьайи, рекьидалди са улуб кьванни акъудиз тахьай, эсил  паласадин шаир Якъубов Къагьриман Къайитмазан хва я!
Къагьриман Якъубов 1954-йисан январдин 15-аз Къуба шегьерда дуьнядал атанай. Вич кьепIинал аламаз адан буба рагьметдиз физва, гьавиляй диде Зайнаба гъвечIи Къагьриман Кчанрин паласа хуьруьз хкизва. 1961-1969-йисара КцIарин интернат-мектебда, 1969-1971-йисара Худатин 2 лагьай юкьван мектебда кIелзава.
Аскервилин къуллугъ кьилиз акъудай жегьилди хуьруьн майишатда кIвалахиз эгечIзава.
1983-йисуз Къагьримана сифте шиир кхьена. Адаз уьмуьрдин рекьера гьалтзавай усалвилер, гачалвилер, сада масадаз ийизвай душманвилер такан тир. Ихьтин гьалар негь тавуна, абурал хъуьруьнар тавуна шаирдивай алатна физ жедачир...
Къ.Якъубован шиирар "КцIар-Къусар", "РикIин гаф", "Самур" газетра акъатнай. Ам 1990-1996-йисара "Муьшкуьр" Къенивилин Тавханадин литературадин кIватIалда член хьана. Къагьриманан тIвар вири халкьдин къене шира, шиирар лагьайтIа сивера гьатна. Адан 2-3 шиирдиз манини кхьенва.
"ЧиРагъ"журналди(2012,№1), "Лезги поэзиядин антологияди" (В.Муьшкуьрви. Баку-2013) Къагьриман Якъубован гьакъинда материалар чапнава, ам рикIелай алудиз тазвач.
Пуд веледдин буба хьайи Къагьриман фейи азиятар себеб яз веремди кьазва. Авур раб-дармандинни куьмек тахьай шаир 1998-йисуз яхцIурни кьуд йисаваз гьахъ дуьнядиз фена. Аллагьди чи шаир дустуниз рагьмет авурай!
Играми кIелдайбур, ша, чна гила шаирдин кхьинрал са вил вегьин. Ада "КIелдайбуруз" тIвар алай шиирда икI лугьузва:
Эй зи шиир кIелзавайбур,
Квехъ лезгидин гъейрат хьурай!
Къазанмишна незавайбур,
Чи гьалал тир зегьмет хьурай!

РикIивайни, авторди чаз "гъейрат", "зегьмет" вине кьунихъ эверзава, бубайрин баркалладин рехъди фин меслят аквазва. Санлай кьуртIа, Къагьриманан шиирар саки вири эвергунар я: "Заманадиз", "Халкьдиз", "Гьакимриз", "Милли  Межлисдиз"...
Къанун кхьей са ктаб яз,
Гьар са аят са запаб яз,
"Демократ" гаф са лакIаб яз,
Им вуч чкIай гьукумат я?!   
("Халкьдиз")

И шиирдин гъавурда гьатун патал чун къад йис виликан девирдал элкъуьн тавуртIани жеда, вучиз лагьайтIа  шиирдихъай чи къенин йикъан "ни-ялни" къвезва!
Къагьримана "Халкь" лагьайла,
Чи ЧIал, Ватан - гьахъ лагьайла,
Тахсиркарар яхъ! - лагьайла,
Куьне вучиз кхунзава?   
("Халкьдиз акси физвайбуруз")

Зи рикIел хквезва, алатай вишйисан эхирар тир, Бакуда акъатзавай "Халкь" газетда гила рагьметдавай К.Келентерлидин "Ацукьин къвалахъ-ша, рахан гьахъ!" кьил алай макъала акъатнавай. Са экуьнахъ Къагьриман ялап-ялап атана акъатна, адет тирвал, вичин папка ахъайна, кIелиз эгечIна. А шиирдин  эхирдавай куплет къенинди хьиз зи рикIел алама:
Зун, Къагьриман, асул кIурви,
Хьанва Кчан хуьруьн эгьли.
Жаваб це заз, Келентерли,
Чи чIалар мус сад хьайид я?..

-Я Къагьриман, им вуч лагьай чIал я?-лагьана жузурла, жаваб ганай:
-Я муалим, и Келентера макъалада кхьенва хьи, чи чIални азербайжанрин чIал сад я, меденият сад я, сад-садаз руш гана - руш къачузва! Вуна лагь кван садра: Къавумар  хьайила чIал квахьдайд яни?
Адахъ акатнавай хъел акурла, за хълагьнай: -Ша, вуна эхирдавай куплетдин кьве цIар икI дегишра:
...Я хва текьей Келентерли, 
Чи чIалар мус сад хьайид я?..

-Ваъ, муалим, адаз закай хъел къведи!-лагьанай шаирди.
-Хъел адаз вучайтIани къвервал я ви шиир агакьайвалди!
Винидихъ лагьайвал, шаирдин аял вахтар кесибвиле, жегьил чIавар начагъвиле фенай. Адан къелемдикай хкатнаваий эхиримжи шиирар апатиядинбур хьанва. Гьайиф чIугуналди къейдна канда хьи, чавай шаирди  азарханада кхьей чандикай куьцIейвилин шииррихъай са чешнени гъиз жезвач...
Къагьриман Якъубов рагьметдиз фейила жува чIал хьиз лагьай "Дуьня гьей" шиирдалди куьтягьиз канзава заз и макъала:
Гъиле къелем гьахъдиз рахар,
ЧIалан устIар
Къагьримана хъелна вакай,
Дуьня гьей...
ЯхцIурни кьуд яшда аваз,
Жегьилзамаз
Къагьримана хъелна вакай,
Дуьня гьей...
Халкьдин рекье чIугай азаб,
Жигер кабаб
Къагьримана хъелна вакай,
Дуьня гьей...
Амач зари-амазма тIвар,
Гъилин хатIар, кьел квай гафар.
АкI хьайила, хъелнач вакай,
Хъелнач вакай,
Дуьня гьей!
                                                                                                                   

Вакъиф Муьшкуьрви
Журнал "АЛАМ"