Дагъустандин ктабрин издательство алай аямда чи республикада гьукуматдин къаюмвилик кваз чкадин цIусад чIалал ктабар чапзавай авай-авачир сад я. Алатай асирдин 20-йисара арадал гъайи ам гьа чIаварилай инихъ тарихдин чIехи рехъ фена. Ада тухвай зурба кIвалах себеб яз Дагъустандин медениятда, илимда, иллаки эдебиятда чIехи дегишвилер ва цIийивилер хьана. Ина чапдай акъатай кьван ктабар, абурун авторар - шаирар, гьикаятчияр, алимар неинки са чи республикада, гьакIни вири чIехи уьлкведа, адалай къецени сейли хьуни, абуру чи медениятдин хъсан адетар кIвачел ахкьалтуни, цIийибурук кьил кутуни издательстводин гьуьндуьррин ва агалкьунрин шагьидвалзава. Советрин власть жедалди вилик хьайи шаиррин эсерар, халкьдин мецин яратмишунар кIелдайбурун гегьенш къатарив агакьна. И кардиз рум а эсерар неинки са дидед чIаларал акъатуни, гьакIни абур урус чIалаз таржума авуни гана. Издательство бинедилай кIвачел акьалтуник са жерге лезги шаиррини чпин пай кутуна. Месела, ина алатай асирдин 30-йисара Мемей Эфендиева директорвал авуна, Алибег Фатахова редакторвиле кIвалахна. Са гафуналди, Советрин девирда Дагъустандин ктабрин издательстводикай чи милли ктабрин “чад” хьана. Ам себеб яз пешекар издателрин ва редакторрин мектеб ва адан хсуси адетар арадал атана. А адетар алай аямдани гьакъисагъдаказ, алукьнавай цIийи девирдихъ галаз кьадайвал, давамарзава. ЯтIани Дагъустандин ктабрин кьисмет пака гьихьтинди жедатIа лугьуз хьун четин я, вилик гьар жуьредин четин месэлаяр кватзава. Кьилин месэлайрикай сад ктабар кIелзавайбурув агакьарун яз ама. Ам са гьикI ятIани гьялун патал издательстводи ктабар авторриз чпиз маса гузва. Им чара атIай кьуьл я. Девирда агъавалзавай гуз-къачунин, савда-базардин шартIари икI авуниз мажбурзава. Им са чи издательстводиз хас лишан туш. Москвадин чIехи чапханайрини авторриз гонорардин чкадал чпин ктабар гузва. Чи авторриз лагьайтIа, яхцIур процент гонорарни гузва. Дагъустанда ктабар маса гудай туьквенрин сад тир сеть амач. Ктабар кIелун патал таблигъат тухудай тешкилатарни авач. КIелиз кIандайбурун кьадар тежедай кьван тIимил хьанва. Жегьил несил ктаб галай патахъ гьич килигни ийизвач. Чпиз вуч герек ятIа ва квекай чпиз хийир аватIа, абур Интернетдай жагъуриз алахъзава. Мектебрани эдебиятдин тарсар тIимил хьанва ва абур важиблубурун жергедик кумач. Са гафуналди, инсандин къенепатан алем кадгъурзавай ва гуьрчегарзавай кьилин къуват тир эдебият къе къерехдиз авунва. И карди тайин са идеология авачир жемиятда инсан гзаф рекьерин хивел акъвазарзава, адан кьил какадарзава. Ихьтин гьалари ктабдин къиметни, гьуьрметни квадарзава. Дагъустандин ктабрин издательстводи вичин гьар йисан планрик, адет яз, шииратдин, гьикаятдин, таржумайрин, эдебият чир авуниз бахшнавай ва аялар патал кхьенвай ктабар кутазва. Эвелни-эвел эдебиятда тайин чка ва дережа кьунвай, чеб къе чи арада амачир шаирринни гьикаятчийрин юбилейриз талукьарнавай изданийриз гзаф фикир гузва. Алай аямда вилик-кьилик квай, чпин эсеррихъ метлеб ва чеб кIелзавайбурун арада машгьур авунин игьтияж авай писателрин ктабарни, иллаки абурун юбилейриз талукь яз акъудун деб хьанва. Гьар гьикI ятIани, издательстводи хъсан ктабар вилик акатуниз майил гзаф ийизва. Полиграфиядин жигьетдайни ктабрин акунар хейлин хъсанардай мумкинвилерни гзаф хьанва ва абурукай гегьеншдиз менфятни къачузва. Алатай йисуз лезги чIалалди чи издательстводи Шагь-Эмир Мурадован “Экуь муьгьуьббат”, Ханбиче Хаметовадин “Лекьерин жинс”, Гьаким Къурбанан “Дили-диванадин чирагъ”, Мердали Жалилован “Кефчи дуьнья!..” ктабар акъудна. Абур авторрин юбилейриз талукьарнавайбур тир. Жегьил шаирар тир Муса Агьмедованни Мегьамед Ибрагьимован шиирар “Умудрин экв” тIвар алай уртах ктабда аваз чапна. Издательстводин тIалабуналди Азиз Мирзабегова гьазурай, дуьньядин шииратдай лезги чIалаз авунвай таржумайрикай ибарат “Жавагьиррин хазина” ктабни чIагайди яз, гзаф рангарин шикилар аваз мелованный чарчел акъуднава. И ктабда 50-далайни гзаф зурба шаиррин лап хъсан эсерар гьатнава. Идалайни алава яз, урус чIалалдини са шумуд лезги писателдин ктабар акъатна. И жергедай Хуьруьг Тагьиран “Хкягъай эсерар” (120 йис тамам хьуниз талукь яз), Байрам Салимован шииррин “Жив рекьидай югъ”, Абдуселим Исмаилован повестрин “Вацран мичIер”, Ражаб Тагьирбегован махарин “Аламатдин кац”, урус чIалал кхьизвай автор Агъалар Жафарован шииррин “Расулан шииратдин вилик” ва и макъаладин автордин “Гаф давам жезва” (эдебиятдикай эссеяр ва макъалаяр) ктабрин тIварар кьаз жеда. Санлай лезги авторрин шаз акъатай ктабрин объём 133 печатный листиниз барабар я. Алай йисузни издательстводи лезги чIалалди акъудиз пландик кутунвай ктабрин кьадар ва объемар шазанбурулай тIимил туш. 2014-йис Алкьвадар Гьасан-эфендидин 180, СтIал Сулейманан 145 йис тамам жезвайди яз, абурун юбилеяр фикир тагана тунвач. Гьавиляй сифте нубатда Гьасан-эфендидин невейрикай тир шаир ва писатель Гьуьсейн Гьуьсейнова кхьенвай “Алкьвадар Гьасан” ктаб (ам урус чIалалди я) акъатда. “ХХ лагьай асирдин Гомеран” юбилей издательстводи “Экуьнин гъед” ктабдалди къейдда. Ам лезги ва урус чIаларалди я. Ктабдик акатнавай гьар са шиир адан таржумани галаз чап ийида. И кIватIал издательствода фадлай кардик квай “Дагъустандин лирикар: классикар ва чи аямдарар” сериядик кваз акъатзава. 2014-йисуз издательствода “РикIелай тефидай манияр” тIвар алаз Миграгъ Къемеран, Миграгъ Сфи-эфендидин, Миграгъ Мардалидин шииррин уртах кIватIал (туькIуьрайди Сабина Алиева я), Жамидинан (80 йис тамам хьунихъ галаз алакъалу яз) “Ваз вуч ава”, Пакизат Фатуллаевадин “Чешне” (шиирар, гьикаят, публицистика, драматургия, таржумаяр), Абдулрашид Рашидован “Имтигьан” (роман), Фейзудин Нагъиеван “Абилейсан марф” (шиирар, поэмаяр, драмаяр) , Мукаил Агьмедован “Бинейрин кьилив” (гьикаят) акъатда. Чи планрик квай са ктаб кьилди къейд авуниз лайихлу я. Ам Дагъустандин халкьдин писатель Къияс Межидован шииррикайни поэмайрикай ибарат “Муьгьуьббатдин къеле” кIватIал я. Ихьтин ктаб сифте яз акъатзавайди я. Эдебиятчиди вичин вири уьмуьрда гьикаятдин эсеррихъ галаз санал шиирарни кхьизвай. Автордин иллаки жегьил вахтара абур газетриз-журналризни акъатиз хьанай. Писателдин хва Марат Межидова и эсерар саки вири жагъур хъувуна ва кьилдин кIватIал арадал гъана. Идалди писателдин яратмишунрин сагъ са хел эдебиятдин кьерез хкана.Им тарифлу кIвалах я. Лезги чIалалди алай йисуз персерин чIехи шаир Фирдоусидин зурба “Шагь-наме” эсердин кьилин паярикай сад тир “Рустам ва Зугьраб” поэмани кьилдин ктаб яз акъатдайвал я. Ам таржума авунвайди Шагьбала Шагьбалаев я. Мад са ктаб кьилди къейд авуниз лайихлу я. Ам урусрин чIехи шаир М.Ю.Лермонтован “КIанда заз вили дагъларин цIиргъер” я. Ам шаирдин 200 йис тамам хьуниз талукьарнавайди я. Ам пуд паюникай ибарат хьанва. Сифте паюна Кавказдикай кхьенвай шиирар, кьвед лагьай паюна авар, агъул, дарги, къумукь, лак, лезги, рутул, табасаран, тат ва цIахур чIалариз элкъуьрнавай шаирдин шиирарни поэмаяр, пуд лагьай паюна чIехи шаирдиз Дагъустандин шаиррини писателри бахшнавай шиирар ва адан уьмуьрдикайни яратмишунрикай кхьенвай макъалаяр гьатнава. Лезги чIалалди авунвай таржумайрик Шихнесир Къафланова элкъуьрнавай ва икьван чIавалди чап тавуна амукьнавай “Катайди” поэма ва алай аямдин шаирри - Фейзудин Нагъиева, Зульфикъар Къафланова, Азиз Мирзебегова цIийидаказ акъагъарнавай шиирар акатнава. Шаз акъатай ва цIи чпел чи вил алай ктабар къачуз кIан хьайибурувай издательстводиз зенг авуна хабар кьаз жеда. Телефондин нумра ихьтинди я: 67-18-11.
Арбен КЪАРДАШ,
Дагъустандин ктабрин издательстводин редактор
Добавить комментарий