Чи чIехи зари Келентер маълимдиз фад-фад лугьудай мисалар авай. Ада шаир са шиирдилай чир жеда, лугьудай. За гъиле гьатай цIийи шиирар каш галаз кIелда, хуш атайбур мад кIел хъийида. И мукьвара чи дагъви стха Лезги Бегьлулан цIийи поэзиядин чешнеяр кIелна, хъукъвазвай тухулдилай земзем хьиз алахна за. Чаз кхьидайбур тIимил туштIани кIакIарив цIукI, тупIарив цупIур кьуна рикIин галтадхьунар чарара, цIарара тваз алакьдайбур акьванни пара туш. Ам, вичиз кIелзавайбур авай, гьиссерив рикI рамиз жезвай зари я.
Адан поэзияда дагъларин къилих, тIул, чIехивал, бегьемвал ава. Виридавайни адаз бегьемвал ва гьахъ кIанзава:
ЧIулав цифер аруш жезва цавариз,
Пис крарин суракь къвезва япариз,
Пагь атIузва килигдамаз капариз
Сад Аллагьдин мизандин хел ханватIа,
Дуьня икIа гьи чIавалай хьанватIа?
Лезги Бегьлул (Пагьливан Ибрагьимов Къарабеган хва) 1955- йисан 28-сентябрдиз КцIар райондин Зинданмуругъ хуьре дидедиз хьана. Хайи хуьре муаллим кIвалахзава. Адан шиирар сифте яз "Самур" газетдиз, редакцияди басма авур "Акъата шегьредиз" кIватIалдиз, "КцIар" газетдиз, "ЧиРагъ" журналдиз акъатна. "Мулдин цуьк" тIвар алай са улубдин автор я. Заридин кIвал къакъан пелел ала. Адан гъенелай Уьнуьгърин камун хуьрер, Шагьнабат, Шарвал сув гъилин юкьвал алай хьиз аквада. Эхь, и рагар, пелер, тамар, вацIар шиир тушни бес? И пелерал шаир тахьун гунагь я жеди. Лезги Бегьлул хайи чилел, цаварал, чIалал ашукь кас я. Вилиз акваз кьабул тежезвай татугайвилер чIехи тIал хьиз, рикIин тIалабун хьиз цIарара твазва ада:
Хъсанди хъсандал дуьшуьш хьайид туш,
Заридиз кан хьунал илгьам гайид туш,
КицIни кац садрани рекъе фейид туш
А кьиляй вуч тиртIа гилани гьам я,
Дуьньядин крар дуст, хажалат - гъам я.
Ам кьабулнавай "ЛЕЗГИ" лакIабдин заланвал, чIехивал вичин къуьнерал хуьз алахъзава, таб гузва, и кардин вягьтедай къвезва. Лезги Бегьлул милли руьгьдин, уьткем гьиссерин зари я. Адан шиирра накьвадиз, чIалаз канивал ава:
...Хуьре аваз мал кан тийиз,
Хайи дидед чIал кан тийиз,
РикIе элдин тIал тIван тийиз
Сад хьанава шегьерни хуьр,
Акъатзава кьилел пехир.
За адан цIийи шиирар кIелдайла, виликан шиирра авай хьиз руьгь амайди акунайтIани, са тIал, са дуьнядикай, инсанарикай хъел хьун, са чинеба вич-вичив агатунни кьатIана. Инсанрин верцIи мезни са шумуд чин акур заридин женгинин са рехъни "хъел" я жеди. Вучиз инсанриз таб чида, санал фу тIуьна вучиз сад-садакай чIана рахада, вучиз чилер маса гуда, вучиз гьахъ пара чIавуз батIул аквада, вучиз...? Акьван "вучиз" рин дуьшуьшда зари дердиникай хабар кьадайдахъ къекъвез амукьзава:
Вучзава кхьена кIелдайд авачир,
ЦIийи кIвал эцигна мелдайд авачир,
Къвайи стIалрикай селдайд авачир.
Авач черекдикай ман ийидайди,
Дердинкай хабар кьаз чан ийидайди...
И "Вучизри" чIулав чукIварихъ квай тIалди хьиз зи яха кьуна юзурда, са шумуд юкъуз зи рекъинви, рикIинви жеда. РикI и жузунрин цIарцIе ягъаз, чалухиз амукьда. Са затIни за кьатIида: и касдин рикI сая туш. Шагьнабатдин гургур я. Ам чIиб-чIиб, кам-кам вичиз рехъ жагъуриз, мичIи -мичIериз и рекъе экв кьаз алахъзава.
Икьван татугайвилерин юкьва, са хъсан тIал авачир легьзе жагъуриз, инсан паквилин кукIушдал инсан хьиз акваз канзава адаз. Ада тек аямдин, кьилихрин чIана патар къалурзавач, Бегьлул муаллимдин поэзиядин, туькIуьрунарин кьилин цIар, кьилин гаф ИНСАНриз, ИНСАНВИЛиз, хайи чIалаз, Ватандиз, диде-бубадиз гьуьрмет авуниз эвер гун я.
Ам саки гьар камуна гьахъ-адалатдик къекъвезва, амма и дуьньядин крар эхна, кьабулиз, иливариз жезвач. Инсандин къенни-къеце пад кьечIезва. Гьахъдин рекъиз эверзава. За адан са шумуд шиир интернетда эцигайла кIелзавайбуру пара хушдиз кьабулнай. "ЛЕЗГИЯР" группа арадал гъанавай чи кьегьал жегьил Анар Уьнуьгъвиди адаз и жуьре гафар кхьенай: " Адан поэзияда уьмуьрдин филасофия ава". Гьикьван дуьз лагьана вад шиир кIелай жегьилди. Амма заридихъ галаз ихтилат авур касди адаз чан алай энциклопедия лугьуда. Зун адан рахунрикай тух жедач, хъсан тIем хьиз кьабулда.
Заз гзаф ксар чида, эвел лап хъсан шиирар кхьена, ахпа шиирдивай яргъал хьанавай. Эхь, цупIур парабуру гъиле кьунва. Амма кьилиз мутIуьгъ хьайила кхьиз хъижедач. РикI акьулди лугьузвайдалай къерехдихъ акъатайтIа, вичи-вич акваз-акваз цIуз вегьейтIа хъсан зари жеда. И карни виридалай алакьдач. Вучиз лагьайтIа вири девирра дуьнядал и инсанарин кьилер къванера, къванер кьиле акьунва, кьил гьахъ гафуни ханва. Литература, кхьизвайдан кьатIунилай кIелзавайдан фикирдал кьван я. Им адан чIехивални часпар тахьун я. Гьиссерин кьенер кьилин, акьулдин гъиле гьатна "ваъ" лагьайла акъвазиз жезватIа, хъсан эсер хьанач лагьай чIал я. Кьил, тан галатайтIани рикIиз ичIи хьунивай тIем къведа. Гьа идаз шиир лугьуда.
Гьахъ - адалат вич авачир дуьньяда,
Дуьзвиликай лагь кван кхьин герек ян?
Вичин накьвад къадир течир инсанрин
Тарихни чIал рикIел хкин герек ян?
И шиирда вичин рикIин тIал кIелдайдан вилик са жузун хьиз эцигзава, са векъи цIвагъзава. Жаваб кIелдайдавай канзава, фикириз тазва, дуьз рекъел гъиз алахъзава. Къеневай а кьил авачир кьатIунар, гьиссер поэтик гафуниз устадвилив элкъуьрна, кIелдайди шиирдин дуньядин суьгьуьрда твазва. Гьавиляй, за Лезги Бегьлулакай кхьин кьетIна. Ама рикIин зари я лугьуз. Аквазвайвал, кьатIизвайвал кхьида. Дагъдин хуьре дагъвидиз хас регьат тучир уьмуьр кьиле тухузвай, рикIе цIай авай заридиз вичин вири тIем шиирдиз гудай къулай шартIар авайтIа гьикьван кхьидайтIа ада?
Эйваз МАРВАР
Журнал "АЛАМ"
ЛЕЗГИ БЕГЬЛУЛ
КIЕВИЗ ЖЕДАЧ
Кайи рикIиз чим акъуддач цIаяри,
Цайлахъанда куьз ийидач цIамари,
Юкьва туртIан къизилдикай камари
АлукьайтIан зар-зибадин халатар,
КIевиз жедач пис амалар, гъалатар.
Нисинлай пул акатайбур, дакIурбур
Батиндамаз чеб эгрибур, какурбур
Элди авур хъсан крар такурбур
КутуртIани къашар галай тупIалар,
КIевиз жедач пис амалар, гъалатар.
Кваз кьан тийиз хайи Ватан, хайи чIал,
РикIевачиз элдин дердер, адан тIал
Югъди-йифди кIватI ийиз кIанз пулни мал,
КъекъвейтIани кIевиз пулар шабашар
КIевиз жедач пис амалар, гъалатар.
Кими тахьуй кьегьал касдин рикIе цIай,
Чи рикIера гьат тавурай мекьни-къай,
АтIайлахъди дуьнядикай кьисмет - пай
Къизилдикай кутуртIани вуна вар,
КIевиз жедач пис амалар, гъалатар.
Добавить комментарий