Етим Эмин

ЧIехи шаир ва камалэгьли, лезги ва Дагъустандин литературайрин XIX асирдин машгьур классик Етим Эмин (Севзиханан хва Мегьамед-Эмин) 1838-йисуз Куьре округдин Ллцугъ хуьре дидедиз хьана. Гележегдин шаир дин буба Севзихан, Цилингрин хуьряй куьч хьана, ина къази тир. Мегьамед-Эмина сифте вичин бубадивай кIел-кхьин чирна, ахпа Кьеанрин, Алкьвадрин ва Вини Ярагърин медресайра чирвилер къачуна. Адакай лезги, араб, фарс ва туьрк чlаларал савадлу, и чIаларал вичин эсерар теснифзавай зари хьана. Буба кьейила, адан къуллугъ жемятди жегьил Мегьамед-Эминал тапшурмишна.
Етим Эмин умун къилихрин, рикI ачух, чарадан дердиникай хабар кьадай инсан тир. Къазивал ийидай йисара ада датIана гьахълувилин тереф хвена. Шаирдин кагъазрай аквазвайвал, ада къунши хуьрерин къазийривайни кесиб инсанрин дердияр туькIуьрун тIалабна.
Сифте чIаларилай башламишна, Етим Эмин халкьдин арада машгьур хьана: адан гьар са шиир ( "Билбил", "Туьквезбан", "Гуьзел яр" ва мсб.) сиверай-сивериз, дафтаррай дафтарриз фена, чкlана. Гьахъсузвилери агъавалзавай дуьньяда шаир гележегдикай умуд хкатна амукьнач. Адаз зулумкарри кесибриз ийизвай гужарин эхир къведайди чизвай: "Пачагьдин кIеви зулум са къуз вичиз жеда къалум", - лагьана шаирди "1877-йисан бунтариз" шиирда.
Етим Эмина вичин эсерра хайи халкьдин жуьреба-жуьре къатарин векилрин къаматар теснифна, абурун мурад-метлеб, фикир-фагьум ва къилихар къалурна. Муьгьуьббатдикай ва дагъви дишегьлидикай лап гуьзел жавагьирар кхьена. Ам вичел чан аламаз милли шаирдиз элкъвена.
Етим Эмин 1884-йисуз яргъал чIугур залан азардик кечмиш хьа­на. Ам Ялцугърин сурара кучукнава.
Лезги ва Дагъустандин литературайрин классик Етим Эминан эсерар чи республикадин халкьарин ва урус чIалариз таржума авунва, абур милли мектебра, педколледжра ва университетра чирзава, композиторри музыкадал зцигнава, артистри сегьнедилай лугьузва.
Ялцугъар куьч хьанвай арандин цIийи хуьруьз 1998-йисуз "Эмин-хуьр" тlвар гана, 1999-йисуз ана шаирдиз художник-скульптор Гь.Гьейбетова яратмишнавай гуьмбет эцигна.

Акимов Къ. Х. «Лезги зарияр»

Етим Эминан шиирар