Лезги поэзияда вичиз хас тир гел, хатI ва тIвар тур, ам цIийи кIалубралди, темайралди девлетлу авур шаир Лезги Няметан (Мамедалиев) 80 йис тамам хьана.
Вичей зурба талантар, тIвар-ван авай рухваяр ва рушар акъатай ЭчIехуьре 1932-йисан 20-майдиз дидедиз хьайи Нямет Мамедалиева хуьруьн мектеб акьалтIарайдалай кьулухъ сифте пешедин мектебда, гуьгъуьнай Азербайжандин Педагогикадин Институтдин филологиядин факультетда кIелна. 1956-йисуз институт куьтягьна хайи райондиз хтай Нямет муаллимди са кьадар вахтунда Вурварин хуьруьн, ахпа Самур поселкадин мектебра ва гуьгъуьнайни уьмуьрдин эхирдал кьван КцIар шегьердин 3-нумрадин мектебда азербайжан чаланни литературадин тарсар гана.
Лезги Нямета шиирар кхьиз ЭчIехуьруьн мектебда кIелзавай йисарилай башламишнай. 1947-йисуз Бакуда акъатзавай "Азербайжан генжлери" газетда адан сад лагьай шиир чап хьанай. Гуьгъуьнай шаирдин лап хъсан шиирар лезги газетра ва альманахра акъатнай. Вич сагъ амаз шаирдин Бакуда кьуд ктаб: "Дагълара" (1964), "БембецI" (1966), "Зегьметдикай баядар” (1975) ва "Зи хиялар" (1984) чап хьанай.
Лезги Няметан поэзиядин тематика гегьеншди я. Ватандикай, хайи халкьдикай, адан мурад-метлебдикай, диде чилин гуьрчегвилерикай, и чилиз вафалу, адан винел кIвалахзавай зегьметдал рикI алай инсанрикай, михьи муьгьуьббатдин мили гьиссерикай, чи жемиятда расалмиш жезвай татугайвилерикай... вичиз хас жуьреда, гужлу пафосдив шиирар теснифнава ада.
Муаллим-шаир Нямет Мамедалиеван чи халкьдин вилик зурба хидметрикай садни советрин режимди сандиз тIимил халкьариз басрухардайла хайи чIалан, литературадин таъсиб чIугун, ам мектебра тедрис авунин кардик къуьн кутун хьана.
1988-йисан январдиз рагьметдиз фейи Лезги Няметан шиирар тарсунин ктабра, поэзиядин антологийра гьатнава. КцIара адан тIварунихъ куьче ва мектеб гала.
Сагълугъда кьилел гзаф къазаяр атанатIани, буьгьтенрик акатнатIани, Лезги Нямет халкь, Ватан кIани, халкьдиз кIани шаир тир ва къенин юкъузни гьакI я. Агъадик чна гузвай шиирар кIелдайла квевай адан рикIелай тефидай къамат вилик хкиз, шаирдин михьи къастариз, къени ниятриз шагьидвализ жеда.
Зун вуж я
Беден куз-куз, ишигъ гуз-гуз
Батиндивай къакъатна зун.
Са гатфарин гуьзел юкъуз
Дуьняд винел акъатна зун.
Чилихъ булвал аваз-аваз
ЗатIни бул яз жагъанач заз.
Аялзамаз-кьеб кIвалзамаз
Етимвили гатаз-гатаз
Заманадив агатна зун.
Дуьмдуьз рекьиз аватна зун.
Эхна кашар, эхна лашар,
Гьална яшар йифез ухшар.
Кьавал, нашар таяр-тушар
Къвазарна чеб чпиз къаншар,
Кьве кам вилик алатна зун,
Шиирдин цIуз аватна зун.
Чинал текъвез, дабан эгъвез,
Кас хьиз экъвез, къеняй элкъвез,
ТIурунив нез, тумунив къвез
Вил акъудиз, катиз, къекъвез
КIандайбурув агатна зун,
Мадни агъуз аватна зун.
Беден къени куз ама зи,
РикIи ишигъ гуз ама зи.
Кьилел атай кьисайрикай
Кьиле тIурфан, зуз ама зи.
Авач кIусни галатна зун,
Амач кIамуз аватна зун.
Эл паталди экуь рагъ хьиз
Кузва даим циферикай,
Йиферикай хкатна зун.
Гьайиф
Кьве чин алай инсандин
Сиве ширин мез гьайиф.
Итимрикай хъсанди
Суван севре нез гьайиф.
АцIай хура ичIи рикI,
Цацид тара таза цуьк.
Хъуьтуьл чIура векъи цик,
Тама байкъуш жез гьайиф.
Ужузбурухъ масанди,
Писдан кьулухъ хъсанди,
Агъузбурухъ кьакьанди,
КIеви къванцихъ сес гьайиф.
Йикъан чиниз мичIи йиф,
Вацран чиниз кIвечIи циф,
Катран чиниз лацу лиф
Теменар гуз къвез гьайиф.
Чил секинвал авачиз,
Гьуьл гимняр алачиз,
Дуьня дуствал галачиз
КIанибур, кьил квез гьайиф!
Зи КцIар
Кьуд пад тамар дамар-дамар,
Серин кIамар, саки гамар.
Кьилихъ- кьилер рехи дагълар,
Ценер - вири къацу багълар,
Деред сиве цуьк я КцIар.
Сатин хьтин вили цава
Атирдин ни, секин гьава.
Шагьнабатдин ширин аваз
Йифиз-юкъуз япараваз.
Цуьквед сиве чиг я КцIар.
Мугьман кIани, ният къени
Мад гьа ихьтин шегьер женни?!
Агъзур пата кIанид авай,
Къарабулах манидавай
Зи ван, зи чан, рикI я КцIар.
***
Мад сеферда ахъайна вил,
Фагьумна за дагъ, дере, гьуьл.
Цавун чердин хунча яз чил,
Гуьрчегвилел гьейран я зун.
Герчеквилел гьейран я зун.
Чилин винел, цавун кIаник,
Каспид къуьнел, Шагьдин гиник
Са район ква, саки са цуьк,
Вич теквилел гьейран я зун,
Гуьрчегвилел гьейран я зун.
Са кьил дагъ я, са кьил аран,
Беден багъ я, вич экв Яран.
Юкь чи рагъ яз Суван, Ларан,
ТIвар я адан КцIар район;
Герчеквилел гьейран я зун.
Ина дагъдин багъман я рагъ,
Ина багъдин Лукьман я рагъ.
Инаг ам вич авай саягъ
Район тушиз женнет я кьван,
Дагълар адан зинет я кьван.
Ина цуьк я чуьлдин лифер,
Ина чиг я кьиблен кефер…
Инаг, йиф яз йикъан кефер.
Вич гуьзелдин суьрет я кьван.
Ина кьакьан дагълар гуьзел…
Ина йикъан багълар гуьзел…
Инаг чил я халкьар гуьзел…
Гуьзелвилин рикI я КцIар,
Вич са гъвечи цуьк я КцIар.
Мад сеферда рамна къелем,
Фагьумна за вири алем.
КцIар хьтин гуьзел, бегьем
Гьич са чилни акунач заз.
Гьич са чуьлни акунач заз.
Бейкеф тахьуй Азербайжан,
ГьакIни чIехи къадир Ватан.
Къведни рикIиз ятIани кIан,
КцIар вилин нине я зи.
КцIар хайи бине я зи.
Чилин винел, цавун каник,
Гьуьлун къуьнел, дагъдин гиник
Са район ква- саки са цуьк.
ТIвар я адан КцIар район.
Герчеквилел гьейран я зун.
КцIар - зи рикI, КцIар - зи чан.
КцIар - зи цуьк, КцIар - зи ван.
Даим жаван КцIар жуван
Гуьзел хьунал гьейран я зун.
Гуьзелвилин къурбан я зун.
Вуна
Иер суна, зи тIвар кьуна,
РикIин къене цIайна вуна.
РикIин цIай зи рикIе туна,
Жув Саядаз тайна вуна.
Акур чIавуз жаваб тагуз,
Такур чIавуз цIай кьуна куз,
Зи чандикай кIус-кIус атIуз,
Сир я лугьуз пайна вуна.
РикIерикай хьана ялав,
Чи ашкъидал къвана ялав.
Вилерикай гана ялав,
Зун чилериз гьайна вуна.
Чилер кудай рагъ яни вун?
Бегьер гудай багъ яни вун?
Йифиз-юкъуз цIай кьуна куз,
Вулкан авай дагъ яни вун?
Жуван рикIиз фикир тагуз,
Сайру яни, сагъ яни вун?
Чир тавуна зун яшлу хьун,
Жаван уьмуьр зайна вуна.
ЦIай жедамаз зун
ЦIелхем хьана цIун,
Ялаври жув кармашдамаз,
Хъуьмед кьуна вун,
Муьрхъед кьуна вун,
Эй таза тайгъун.
ГьакI ятIани на хъалгьана заз:
Санал куда зун вахъ галаз.
ЦIай рикIеваз жув Саядаз,
Зунни жуваз тайна вуна.
Сир сивериз пайна вуна,
Зун чилериз гьайна вуна,
Зи ашкъидал цIайна вуна,
Ви ашкъидал цIайна вуна.
Кудай за
Зун цуькверихъ, цуькверни захъ къекъвезва,
Чун сувара дуьшуьш жезва сад-садал.
Зун цуьквериз, цуькверни заз хъуьрезва,
Гьа икIни са шиир къвезва арадал.
Зун экверихъ, экверни захъ къекъвезва,
Чун цавара дуьшуьш жезва сад-садал.
Зун эквериз, экверни заз хъуьрезва,
Гьа икI маса шиир къвезва арадал.
Зун кIанидахъ, кIанидни захъ къекъвезва,
Садрани чун дуьшуьш жезвач сад-садал.
Цуькверни заз, экверни заз хъуьрезва,
РикIин къеняй акъатзавач са гаф, чIал.
Яраб, уьмуьр йисаралди гьа икI мад
Жув кIанидан дидар такваз фида жал?
Белки кьисмет цуьк акъудна хьана шад,
Зи бахтари кIанид патав гъида жал...
АкI хьанайтIа, сувар, цавар, цуькверни
Вири санал зи кIанидаз гудай за,
РикIин кIусар, вилерин нур, экверни
Йифиз-юкъуз адан рикIе кудай за.
Фад чара хьуьх
Я рикI, ваз ви мани лугьуз кIанзаматIа,
РикIер цIуру дустарикай фад чара хьухь.
Ви гьиссери-гур сесери ванзаматIа,
РикIер цIуру дустаривай фад чара хьухь,
Кьенер кьуру къастаривай фад чара хьухь.
АкI хьайитIа ажалрилай камда вуна.
Рекьер цIийи, рикIер вири рамда вуна.
Гьисс тавуна, кис тавуна, "риск" авуна,
РикIер цIуру дустаривай фад чара хьухь,
Кьенер кьуру късатаривай фад чара хьухь.
Тади къачу, сир сивериз ван тахьурай,
Пис ксариз вал цацариз кIан тахьурай,
Ахпа чпиз аждагьанар кIантIа хьурай.
РикIер цIуру дустаривай фад чара хьухь,
Кьенер кьуру къастаривай фад чара хьухь.
ТахьайтIа, рикI, элдин вилик пис жеда вун,
Зун акуна, агъ чIугуна, кис жеда вун,
ТуштIа кIани мадни бетер бадлам авун,
РикIер цIуру дустаривай фад чара хьухь,
Кьенер кьуру къастаривай фад чара хьухь.
Геж хъийимир, ахпа кIвалах чIур жеда гьа…
Зун ясарин, вун пасарин фур жеда гьа…
Эгер ваз ви куьгьне уьмуьр туштIа багьа,
РикIер цIуру дустаривай фад чара хьухь,
Кьенер кьуру къастаривай фад чара хьухь.
Я рикI, зунни вун хьиз ава, гьатна цава,
Шехьна шиир, шит я уьмуьр, кьит я гьава,
Дуьняда гьар дердиниз са дарман ава,
Эхир чи гьал гьикI жедатIа фикра жува.
РикIер цIуру дустаривай фад чара хьухь,
Кьенер кьуру къастаривай фад чара хьухь.
Низ рахан?
Я рикI на заз лугьузва: кьве гаф рахух.
За зи гафар гьинал рахан, низ рахан?
ТIветIерикай фил авур ксар кваз кьулухъ,
Тушир турус викIегьбуруз дуьз рахан,
Зун и гафар гьинал рахан, низ рахан?
ХъуьтIуьн къаюз серин лугьуз чидач заз,
Дерин кIамуз тирин лугьуз чидач заз,
Туькьуьл фазни ширин лугьуз чидач заз.
Зун и гафар гьинал рахан, низ рахан?
Лагь, тапарар вучиз рахан, куьз рахан?
Хуш рахайтIа, халкьди твада худда зун,
Буш рахайтIа, зи вижданди куда зун,
Туш рахайтIа, я рикI, нани кIудда зун.
Зун и гафар гьинал рахан, низ рахан?
Бес тапарар вучиз рахан, куьз рахан?
Зун кIани тир кIвалени заз тай авач,
Вун кIани тир кьилени заз "гьай" авач,
Табрукьвилин гъилени заз пай авач,
Тушир турус пехилбуруз дуьз рахан.
Зун и гафар гьинал рахан, низ рахан?
Лагь, тапарар вучиз рахан, куьз рахан?
Кцlар газет
Добавить комментарий