Хуьруьн кьилихъ галай белген я. Садбуру ана чпиз ганвай участокар чил яна кIевнава, къелемар цанва. ЦIамаралди, цацаралди кIевнавай чкаярни ава. Бязибуру гатуз ялар ядай серинар хьун патал чпиз ацукьдай кумаяр, чардахар туькIуьрнава, дехмеяр-гъвечIи кIвалерни эцигнава... Дагъус вичин дехмедин патав кIарасдал ацукьнава. Гум кьилел ала пIапIрусдин. Чилел гадарнава мишер, гъвечIи нажахни. Хъел акатнава къе зегьметкешдик. Хциз къачунвай чил я. Картуфар цанай. Хъсан бегьерни хьанвай. КIватIна, дехмеда хуьзвай. Накь экуьнахъ атайла, адаз акуна хьи, дехмедин дакIар хкудна гадарнава чилел. Картуфрикайни тухванва. Мягьтел хьана иеси: “ИкIни жеда кьван! Вичин пайни квайди хьиз, чуьнуьхна тухванва... Белки, залайни фейи са бейчара ятIа... Гьалал хьуй вичиз...” Руьгьдай муъмин, ниятдиз михьи касди дакIар вичин чкадал эхцигна, кьве синтI яна, тIарамарни хъувунай. Хъфейла кIвале юлдашдизни лагьаначир и кардикай. РикIик гъалаба кутаз кIан хьанач. Гила, къе атайла, акунва адаз, мад дакIар чилел ала. КIвач гьалчна ханва. Артухлама кIвални кьацIурнава, регьятханадиз элкъуьрнава. Вичин кьилел кьуьл гьалчай кьван пис хьана яшлу касдиз. - Угъра-аш! Им хъуьруьн-ягьанат я! Беябурун я! Бубадин сиве хьуй ви гьам! - шаклу фикирра гьатна, ацукь хьанвай кас кIарасдал, пIапIрусдин кьил кIасиз... Са герендилай кIвачел къарагъна, дехмедин къенез вил хъияна. КьацIурунар акуна, къараткен акьурди хьиз, гадар хъхьана ам кьулухъ. Ажугълу хьайи кас хуьруьз рекье гьатна... Рекье гьалтай вирибуруз лагьана дехмеда акур угъраш кардикай. “Тфу-у адаз, наданаз!” лугьудайбур гзаф хьана, амма тIвар кьур садни хьанач. Туьнтвили тухвана яшлу кас полициядал. Анани, адет тирвал, “Шак нел физва? Картуфар патал гьакьван къал акъуддан, я халу? Чаз тади кIвалахар гзаф ава, ракъурдай кас авач. Жагъурда чна ам, ахлад жув” лагьана рахкурна. Къанундарри тади тавунал, вичин чарасуз тIалабун кьулухъ чIугунал аламат хьана Дагъус: “Полиция жен, гьукуматдин итим, къанунрин сагьиб! Гьамиша вини кIваче кIанзавайди!.. Гьаят ацIанва яру шапкаяр алайбурай... Кас авач, ахлад лагьана заз! Ким-киме, мерехес хьанва! ИкIни жеда кьван! Къанун къуватда авач! Алудин а къуьнерал алай гъетерикай са-сад, аквадай тарс жедачиртIа ибуруз... Чиновникриз, арачийризни! Къадагъа авач! Жаза авач! Низ гьарайин!..” Туьнт рикIивай эхиз жезвач. “Чакъалдин дарман ракьар я!” лагьана, къяна Дагъуса жанавурдин ракьар гьа сала, кIвалин къене, дакIардин кIане. Дагъуса фикирнавайди тир: “Хъсан хам, мублагь чил я. Сал-багъ жеда хциз-хтулриз. КIвалер эцигда. Къуншийрихъ галаз гьуьрметлу, хатурлу жеда. РикI динж яз, хушбахтлу уьмуьр жеда балайриз.” Фикирдиз къвезвачир, къартма-къариш девирда гьар са бахтуник шейтIандин пайни жезвайди, шейтIанди инсандин гьар са нукьсандал амал ийизвайди, рикIик басрух кутазвайди. Къе шейтIанди алудна рекьелай, тади кутуна, къяйиз туна ракьар. КIвализ хъфена, чай хъвана, кьуьнт чилиз ягъайла, вич пашманни хьанвай гьа кардал. Пакамлай фикиррин завалдик гьелек хьанвай яшлу кас ахварал фена. Къизгъин ялавлу ванер галукьна, ам ягъайди хьиз ахварикай гадар хьана. Гьарайзавай къецелай: - Инсанриз жанавурдин ракьар къядани?! Регъуь тушни вичиз?! Вич хьтин мукьвад кьий! Фад акъуда ам инихъ! Пенжердай яб гайи адаз чир хьана: Муфтуланни адан папан туьнт ванер я. Муфтул адан халамугьли я. Алатай сечкийрилай кьулухъ абурун араяр къанва. Дагъуса сес ганач Муфтулан яран стхадиз: чизвай ам ришветбаз тирди. - Ада сес ганач лагьана, зидакай кавха тахьай кIвалах авач! Акатда вич сарак! - гьелягь кьазвай гьар мумкинвал хьайила Муфтула. И гафар-туьгьметар адан кIвале авай аялризни ван къвезвай. “Хъсан тарс” хьана невжаван хциз. Хуш хьана, Дагъусакай - чIехи итимдикай вижесуз рахунар, къаравилиярни туькIуьрна. Ифинар квай мезелийри фурс кутазва жегьилдик. ВикIегьвал хьиз аквазва адаз вичинди. И ахмакь, са кичIевални авачиз, Дагъусан салаз гьахьзава йифиз... ИкIни жеда кьван! И тегьер хирде ийидан, виляй вегьедан чIехи кас? Тербет авачир хизанда аялар чпин вилериз аквазвайдан, япариз ван къвезвайдан иесияр жезва. Муфтула вичин хциз “мийир” лагьанайтIа, жедачир адават... КIаникай квай лацу перемар алаз месикай хкечIнавай Дагъуса пенжердал акъвазна яб гудайла, атана кьве полицейский гьахьна кIвализ. - Акахьа вилик! - буйругъна сада. - ГьикIа?! Зу-ун?! Вун зун тухуз атанвайди яни?! Угъри яхъ, гьам твах! - чин яру авуна лугьузва кIвалин иесиди. - На заз чирмир, вуж тухудатIа! Аялдин кIвач ханва, вуна ракьар къяна! Къанун къанун я! Фад кван!.. - Къанун къанун хьайила, накь гьинавай ам, зун арзадиз атайла?! Къанунда жуванди-чараданди лагьанвайди туш! Къанун ваъ, куьне куьн я хуьзвайди, къанундин тIвар кьаз! Зи картуфар я чуьнуьхнавайбур, за кIвалахна, за зегьмет чIугуна гьасилнавайбур! - Акьван хажалат жемир! Ваз вуча, хъсан кIвалахдай чка гьазур хьанва-дустагъ! - Дустагъ куь пелел кьенва!.. Ришветбазар, каррупчияр, фаш-шал! - Дагъус, гьакI къаркъармир! Гьахьнавач ам ви кIвализ! Адан кIвач рекьяй фидайла гьатнавайди я ракьара. Вуна ракьар халкь физвай рекьел къянавай! - Туш! Туш! Ваз регъуь тушни?! Вуч тагьсибвал я?! Гьукуматдин перемар ала вал! ИкI жеда кьван, табиз! За ракьар кIвале къяяйди я! Санизни зун къведач! ЭкъечI зи кIваляй! - ГьакI яни?! Рипинал гъуд гьалчиз кIанзавани?! АлукIа перемар! - За лагьанай, куьн хьтин каррупчийрихъ галаз зун санизни къведач! - Э-э-эй, вавай хабар кьазвайди туш! Къецелай гьарайзавайбур аку, кьве кIвач кьуна, чиляй галчIуриз-галчIуриз тухуда вун! - Кьена цIицI, кичIе хьана. Вун къанундар ятIа, угъридин иесивал ая! - Угърини инсан я. Къанунди адан кIвачер хух лагьанвач! “Я къанун келледиз къалум хьайиди!” - мецел атанвай факъирдин, амма сабурлу хьана, секиндиз лагьана: - Акейла угъридиз чуькьна кIандач... Жув хтайла, угъри аваз хьайитIа кIвале, адаз кичIе тежедайвал явашдиз рикIиниз тIампI яна, жанаби угъри, ваз минет хьуй, им зун-е, заз хкведай ихтияр це ман зи кIвализ, за садазни лугьудаче-е вун акурди... ИкI лугьудани? Валлагь гьа къални гъида куьне! Чуьнуьхни зи мал авурла, дустагъни заз къалурзава?! Балада туна секинзавай кьил... Арзадиз фида зун! Квелай арза ийида за, коррупчияр... ИкI хьайила я арзачияр бул жезвайди чи паласайра! Чакъалди асландин сиве авай сарар гьисабзавайвиляй! Гьар сад вичин патав хан хьанва! Ихьтин фасикьрин арада садвал хьана кIанзава!.. ИкIни жеда кьван!.. КIвачер шавлардин кикера тваз-тваз, Дагъус полицейскийрин вилик экечIна...
Нурудин Насруллаев
Лезги газет
Добавить комментарий