ТУР ВА БАЛК1АН
- Хьана к1анда кьегьалдихъ
Дустни, ярни, стхани,
Хъсан турни, балк1анни,
Кьулухъ к1еви архани.
Фан къадирни ц1ун къадир
Хьана к1анда инсандиз.
Гере катай вахтунда
Чанни гуда Ватандиз!
Манияр гваз гьа ихьтин
Къекъведайла хуьрера,
Кас-Бубадиз эверна
Дагъларани Цуьквера.
- Вазни чида, - лагьана, -
Гада ч1ехи хьанва чи.
А гададин дердинай
Ч1арар рехи хьанва чи.
Тур авачир жегьилди
Вучрай ихьтин береда?
Адаз хъсан, ферли тур
Жагъизвач и уьлкведа.
Вуч авурай балк1андиз?
Адаз и чи хуьрера
Гьатзавач са балк1ан дуьз,
Герек къведай женгера.
Фикирарна кьуьзуьда,
Ам хиялри тухвана.
Ахпа, хъвер кваз п1узаррик,
Ам явашдиз рахана:
- Эгер квевай жезвачт1а,
Гададиз тур жагъуриз,
За халкьариз лугьуда,
Жуван чуьнгуьр юзуриз.
Гьар хуьруь са тур гъурай,
Хьурай чебни заланбур.
Гьар хуьряй са шив гъурай,
Кьулухъ къвазрай дак1анбур.
Шарвилини чи вилик
Килиграй а турариз.
Шиверални акьахрай
Вичин жуьре пурариз.
Турарикай хкягърай
Са тур вичиз герек тир.
Шиверикай хкягърай
Са шив гзаф зирек тир.
Яргъал фенач к1валахар,
Эллери кар кьат1ана.
Балк1анарни турар гваз
Ц1уд агъзур касс атана.
Эл к1ват1 хьана майдандал,
Шарвилидиз эверна:
- Ша, и турар синемиш
Ая, гада, эвел на!
Ахпа вун и шиверал
Акьаха кван атана.
Жеч эхир и шиверик
Бегьем са шив тахьана!
Экъеч1на ам гадайрин
Юкьва аваз майдандал,
Гагь вил вегьиз турарал,
Гагь вил вегьил балк1андал.
Гиярвийри гъайи тур
Пеш хьиз кьуна игитди.
Элягьайла рагарал,
Амукьайди са твех тир.
Суварвийри гъайи тур
Юкьвалай гьак1 к1ар хьана.
Майдандаллай инсанрин
Рик1ериз лап т1ар хьана.
Муьшкуьвийри гъайи тур
Ак1 са къванце акьуна,
Къван сагъ амаз, тур михьиз
Кьве кьат1 хьанваз акуна.
Набранвийри гъайи тур
Гадарайла кьилелай,
Ам вилериз ахкунач,
Хтана мад винелай.
Турарикай гъанвай кьван
Садни хьанач герекди.
Гьак1 аламай пашман яз,
Атанвайбур куьмекдиз.
Эхир сада лагьана:
- Къуй килиграй шивериз,
Ибурулай артухбур
Акур туш чи вилериз.
Гъана шивер инсанри
Нубатдалди майдандиз,
Хвенвай вири, баркалла,
Рамагбанри хъсандиз.
Пагьливанди Шекидин
Балк1андал гъил вегьена.
Кьве къат хьана юкьв адан,
Т1имил амай текьена.
Шабранвидин балк1андин
Вилер пелез акъатна,
На лугьуди, дагъларин
К1аник фагъир акатна.
Ц1ахурвийрин балк1анди
Мез акъудна шалам хьиз.
Яргъик1аррин балк1анни
Эк1я хьана палан хьиз.
Саки вири балк1анар
Ракъурнавай хуьрерай,
Лап кьифер хьиз акъатна
Шарвилидин гъилерай.
Мягьтел хьана амукьна
Акур кардал атайбур,
Игитдиз са балк1анни
Тур жагъуриз тахьайбур.
Вик1егь жедан женгера
Тур авачир къагьриман?!
Вик1егь жедан женгера
Шив авачир пагьливан?!
И вахтунда Кас-Буба
Элдин вилик экъеч1на,
Мад кьегьалдиз куьмекиз,
Рик1 куз вичин эгеч1на:
- Эгер къуват к1андат1а
Квез гададин гъилерин,
Адаз къуват бахш ийин
Чна хайи чилерин!
Вири лезги хуьрерай
Ракъурнавай гапурар
Чи чатухъан Дагьара
Вичин чатук ц1уруррай.
Ахпа ада гатурай
Шарвилидиз зурба тур.
А туруна амукьрай
Халкьдин къуват, рик1ин зур.
Халкьдин къуват галай тур
Кьурай гъиле гадади.
Адан къуват жервал я
Вичин халкь хьиз зурбади!
Кас-Бубадин теклифдал
Рази тежер вуж ава?
Адан гьар са гафунихъ
Гьахъвал ава, гуж ава.
К1ват1на вири гапурар,
Арабайра эцигна,
Фена Дагълар Дагьаран
Чат галайнихъ килигна.
Дагьар дагъ хьиз зурбади,
Чат дере кьван ч1ехид тир,
Адан к1ашни, иес хьиз,
Зурбади тир, векъид тир.
Ирид целци уф гузва
Ирид чувал ц1ивинриз.
Ирид юкъуз алахъна
Гъайи турар ифинриз.
Ирид юкъуз ат1анач
Чатукай ван к1утадин.
Ирид юкъуз к1валахна,
Акъваз тийиз, устади.
Ирид юкъуз чимивал
Гьатна къайи дагълара.
Ирид юкъуз хъфенач
Шарвилини ахварал.
Алукьайла пакама,
Тур акъудна Дагьара,
Вичин мич1и чатукай
Нур акъудна Дагьара.
Арабайрал эцигна,
Ам майдандал хкана.
К1ват1 хьана эл кьуд патай,
Вири гьанал атана.
Икьван гагьда садазни
Тушир и тур акурди.
Тур туши рам, къаяб тир
Чатухъандин сабурдин.
Алай адал ирид юк1,
Сивни тунвай къилавда.
Ракъин к1аник ц1арц1ар гуз,
Гьатнавай ам ялавда.
Ирид батман заланвал
Авай зурба турунихъ.
Ирид келче регьятдиз
Жедай адал чуруриз.
Шарвилиди къачуна
А зурба тур гъилиз фад.
Гьиссай ч1авуз заланвал,
Хьана адан гуьгьуьл шад.
Ахпа ада элягьна
А тур дагъдин синерал.
Дагъ пад хьана гьасятда,
Руг ацукьна чилерал.
- Им хци туш! – лагьана
Шарвилиди пашман яз, -
Къуьруь ида вучда кьван
Сарар хци душмандиз?!
Гъери квачиз т1уьрла аш,
Вучайт1ани, жедач дад!
Кас-Бубади гъиликна
Вичин сидкьи чуьнгуьр мад:
- Тур хциди к1андат1а,
Адаз яд гунн лазим я!
Гьак1ан яд ваъ, жув хайи
Чилин дад гунн лазим я!
Аял гвай кьван дидейри
Къуй хурудай нек гурай,
Гьа нек1едал яд гайи
Къуй гапурди экв гурай!
Чи куьрпеяр душмандин
Гьат тавурай гъилера.
Дидед намус аваз хьуй
Шарвилидин вилера!
Ирид юкъуз к1валахна
Дагьара гьа вахтунлай.
Михьи яд хьиз алахьна
Гъайи кьван нек турунлай.
Шарвили мад килигна
Вичиз лайих яракьдиз.
Фена дагълар галайнихъ
Ам мармардин суракьдиз.
Ирид сефер янат1ан
А мармардиз тур ада,
Хьанач къуьруь а яракь,
Квахьнач лайих зур адан.
Элди гайи тур гъиле
Аваз к1вализ хтана.
- Герекзама са уьтквем
Шив гила заз, - лагьана.
И вахтунда Кас-Буба
Агатна хьиз миресдив:
- Гва, - рахана, - са терлинк1
И дагъларин иесдив.
Амма а касс ксанва
Вичин мич1и дагьарда.
Къекъвена ам жагъура
А дагъдик квай магъардай.
Ада лагьай буйругъар
Вуна кьилиз акъуда,
Ахпа вик1егь са шив вав
Ада вичи вугуда.
Эцигна тур къуьнерал,
Гьатна рекье Шарвили.
Гагь хиялри т1ушунна,
Гагьни гьекье Шарвили.
Шагьвар хьана, гар хьана
Фена гада векьерай,
Паласадай, руг авай,
Дагъдин какур рекьерай.
Фена гада дерейрай
Авахьзавай сел хьана,
Адан к1вачер акьурнал
Ч1уриз тежер гел хьана.
Гагь акъатна рагариз,
Гагь аватна тамариз,
Гагь акьахна гуьнейрай,
Гагь авахьна к1амариз.
Эхир гзаф алахъна,
Жагъурна а дагьарни.
Адан вилиз акуна
А суьгьуьрлу магъарни.
Шарвилиди тади кваз
Гъиле кьуна залан тур,
Эвич1на ам магъардиз
Аваз рик1е къуват, зур.
Са арадлай вилера
Т1анурдин ц1ай авайди,
Вилик адан акъатна
Сиве ялав авайди:
- Вун тушни а Шарвили
Мармардин къван падайди?
Вун тушни а Шарвили
Дагъ дуьзендив садайди?
Заз акуна к1анзавай
Вун гьихьтин кас ят1а къе.
За вун жуван ялавра
Куьрпе к1ел хьиз твада къе!
Ц1ай чк1ана кьуд патаз,
Кьуна кьуд пад ялавди.
Кьулу-кьулухъ агатна
Шарвили са цлавди.
Адаз гила акуна
Вилера ц1ай авайди.
Адаз гила акуна
Сиве ялав авайди.
Вичив гвай тур хкажна,
Адан кьилел элягьна,
Алава яз кьведра мад
Зарбуналди геляна.
Гугрумдай ван цаварин
Гьатна мич1и магъарда.
Шуршурдай ван вац1арин
Гьатна гуьт1уь дагьарда.
Кьуд пад секин хьайила,
Гададиз чуьл акуна.
Элцифнавай рагъ экуь,
Гададиз гьуьл акуна.
Чуьлдин юкьвал кесибдин
Акъвазнавай дехме са.
Гьуьлуьн хурал кесибдин
Зурзазавай луьткве са.
«Им ят1а а кьуьзуьдан
Заз к1анзавай маканар?
Им ят1а а тай авай
Гьуьлуьн къерех – майданар?
Бес вуж кас тир ц1ай-ялав
Гваз атайди вилик зи?
Бес вуж кас тир ц1ай-ялав
Яз атайди вилик зи?
Гьа кьуьзуьда ракъурнай,
Белки, а ц1ай вилик зи,
Белки, къе и кьуьзуьда
Синемишна къилих зи?»
И фикирар рик1еваз
Фена чуьлдихъ Шарвили.
И хиялар рик1еваз
Фена гьуьлуьхъ Шарвили.
И вахтунда акъатна
Адан вилик кьуьзуь кас,
Чуру лацу жив хьтин,
Амачир гьич сивее сас:
- Чан хва, и чуьл девлерин
Маканар тир эвелдай.
Чан хва, и гьуьл девлерин
Майданар тир эвелдай.
Ви гъилин гуж акуна,
Абур вири юх хьана.
Акуна заз и дуьнья,
Уьмуьрдивай тух хьана.
За гила гьа жувазни
Эхиратар храда,
Акавз-акваз зун инал
Са тар хьана кьурада.
Гуьзлемишна ирид югъ
Кьурай тараз къуллугъа.
И фуни неъ, ядни хъухъ,
Хьухь а таран даругъа.
Ахпа инал акъатда
Таран к1аняй лацу тай.
Чан хва, а тай суьгьуьрдин
Зи патай ваз хьурай пай…
Гаф сивемаз кьуьзуьди
Акваз-акваз тар хьана.
Кьурана ам легьзеда,
Вуч тажублу кар хьана!
Алатайла ирид югъ,
Са яхун тай, галтад жез,
Пайда хьана хабарсуз,
Шарвилидал алтад жез.
Садлагьана гадади
Терлинк1дал гъил вегьена.
Ада, япар чуькьвена,
Гададал вил вегьена.
Ахпа ада гьарайна,
Гьиргьирарна вижеваз:
- Гада, зун я женгера
Къедай балк1ан виже ваз!
Шарвилидихъ са гафнии
Амукьнач мад лугьудай.
«Гьа им я жед, - фикирна, -
Балк1ан къе за тухудай!»
Балк1андилай багьа я
Турун къимет вик1егьдаз.
Турунилай багьа я
Шиврен къимет вик1егьдаз.
Кьвед лагьай мах
Рубрика
Добавить комментарий