- Селим халу, ваз исятда инай винелди хъфей машин акунани ?-хабар кьуна къуншидин гада МутIа Селимавай.
- Акунач е, - кьил хкажна ада, - за кIвалахзавай.
- Иномарка………
Селима кьил агъузна хкаж хъийидалди цIрана МутI, фейи хьтинди я машиндин гуьгъуьниз.
Абурун, цIийиз арадал атанвай магьле хуьруьн агъа кьиле,машиндин рекьин къерех тирвал экIя хьанва кьве патани. Магьледин тIварни «ЦIийи магьле» я. МутIа физ хквезвай са машинни ахъайдач нин машин я, гьи марка, адан нумраяр чир тавуна.Адаз хуралай хуьруьн машинрин нумраярни чида ,маркаяри . Маса гьукуматрин машинрин маркаярни, абурун арада авай тафават,кьетIенвилер, шумуд балкIандин кьуват аватIа. КIелунриз пайгар тушир ам.
Селима адаз «МутI» лугьудачир. Адаз ам, МутIалиб тир.гагь-гагь къуншини лугьудай. Белки гьавиляй тир жеди, Селима вач лагьайтIа чилизни фидай ам.
- Селим халу, яру цIай хьиз хьана хъуькъверни хтана МутI, чукуриз-чукуриз.
– Суна бадедин ракIаралла а машин. Ваз ша лугьуз ракъурайди я зун Суна бадеди. Адан гада ТIагьир хтанва лугьузва вирида, гьа машинни гьаданди ялда.
«ЯтIа хтана ман квахьай зи дуст 30 йисалай»,-лагьана рикIяй Селима. Квахьна квахнавачир ам, Питерда авайди ва са чIехи фирмада хъсан къуллугъдал алайди малум тир. Армиядиз фейидалай кьулухъ хтанвачир хуьруьз.Адакай ихтилат кватайла бязибуру ам вичин бубадин хъиляй хтанач, бязибуру ам урус папа ахъай хъийизвач лугьудай. Сунаханумаз ТIагьиралай гъейри са рушни авай.Ам Бакудиз гъуьлуз тухванвай . КIвал- югъ хьана гьана уьмуьрзавай. Ам сифтедай хкведай вичин дидедал кьил чIугваз вичин итимни галаз.
Эхиримжи вахтара гьаданни хтун-хъфин амачир. Абур Сунаханума кьилел буба алачиз чIехи авунай. Къе вичи лугьудайвал аваз –аваз «авач» хьанвай» ам. Амма ТIагьиралай дидедин тIварунихъ пул хкведай йиса кьвед пудра почтуниз. А пул ада Селимахъ галаз меслятна вичин кIвал туькIуьр хъийиз харж ийидай. Къавал ракь чIугуна , гьамам туькIуьрна, рак дакIар цIийи хъувуна…
-Ша лугьузватIа къведа ман, дуст кас МутIалиб,-лагьана гъиле авай нажахни кьацIал эхцигна кIвачин хьана Селим.
-Зунни хкведа вахъ галаз.
Аквадай гьаларай МутIавай тухдалди килигиз хьанвачир машиндиз, я тахьайтIа машиндин къене пад акуна кIанзавай, пака школада ана авай аламатрикай лугьудайвал.
-Ваз а машиндин кьимет чизвани, Селим халу ?
-Ваъ.
-Вад миллион.
МутIа дуьз лугьузвайди чизвай Селимаз, адаз вири машинрин кьиметарни чидай.
Селим къведалди ТIагьир ракIарал акъвазнавай. 30 йисуз чеб чпиз такунвай дустар къужахра гьатна, ахъай хъувуна, сад садаз килигна мад къужахра гьат хъувуна.
Агъадлай виниз вичин дустунин буйдиз дикъет гайи ТIагьира,
-Яда вун михьиз рехи хьанва хьи,-лагьана дустунин кьилиз килигна.
-Вун хьиз шегьерда авайтIа мумкин тир зунни рехи тахьун.
Дугъриданни Селимаз килигайла ТIагьир жегьил аквазвай. Адан хъуьтуьл гъил кьурла Селимаз аялдин гъил кьурди хьиз хьанай.
-Гьан, гьикI акуна ваз хуьр ?-хабар кьуна ,ихтилат квелай гатIумдатIа лугьуз са герен акъваз хьайи, Селима дустунивай.
-Заз чидай хуьр яз амач,дегишвилер пара хьанва. Гьаятрихъ ихьтин цлар ,жагъунар галайди тушир, сад- кьве къавал сахси алайди тир, гила саки виридан къаварал ракь ч1угунва,ихьтин чIехи варар…ЦIару дагъ цIару яз ама, са кIусни дегиш хьанвач, килигна ам, гад акъатна зул алукьнавайтIани цIурун тавур маргъалар аквазвай, дагъдиз.
-Я балаяр, хъша кIвализ,ихтилатар кIвале ая,-шад тир Сунаханум диде, адаз дуьнья вичин гъиле гьат хъувур хьиз авай. Ада вичин хуругандин гине аваз гъайи ширинлухар машиндал кIватI хьанвай аялриз пайна.
Къвез хъфизвай хуьруьнвияр, къуни къуншияр,мукьва-кьилияр . абуру сифте ТIагьир къужахламишзавай ахпа Сунаханум.
Вирида гузвай суаларни ТIагьираз гьа са жуьрединбур тир:кIвалахар, юлдаш, аялар… Ада вичини хабарар кьазвай. Вичи тIварар кьурбурукай бязибур амач лагьайла адан чиник серинвал акатзавай. Вири рикIелни алама адан, рахадайлани икьван йисара пата хьанатIани, са урус гафни кутун тийиз михьиз рахазва ам.
-Я жемятар, дидедиз кафан гъиз фей Малла Нисредин хтанвалда ! ТIагьираз ам къецел аламаз, вич такуна, вичин халу Мегьтидин сес тирди чир хьана.
- Я чан халудин, чун гьар жумядиз »Жди менядиз» килигдай кьван аман атIана вун аквадатIа лугьуз. «Халу ви рикIиз кьий»,- лагьана вичин севре тапац хьтин гъил ТIагьирал яргъи авуна, чапла гъилив ам вичин хурув агудна.
-Вах, гъваш суфрадал талукь затIар.
-Чай гъизва ваз Мегьри сваса,- жаваб гана Сунаханума.
-Чай вунани,Лейлидини Мегьридини … Ада звер гайи спелар виликна вичин къари
Лейли Селиман юлдаш Мегьри ва муькуь дишегьлияр галай патахъ , айвандин а
кьилиз килигна.Абурун гьардан гъиле са кар авай, хуьрекар гьазурунин къайгъуда
авай абур. К1вализ атайбурун вилик суфрадал чай-фу гъизвай.
КIвализ виликан председатель, къунши Къудратан руш ,гилан кавхадин паб, са гаф лезги, кьве гаф урусбур кутаз рахай Телли хъфейдалай кьулухъ ТIагьиран бейнида, вичиз ракIарал аламаз дустуни гайи суалдин жаваб давам хъхьана. ГъвечIибур чIехи хьанвай, кьуьзуьбур амачир,бязи инсанарни дегиш хьанвай,хайи кIвалени цIийивилер авай. Амма гьа ЦIару дагъ хьиз дегиш тахьанвай ериярни амай: дидедин муьгьуьбат, дустунин вафалувал, халудин кIанивал…
Вичин халу адаз рикI ачух, гъил ачух, шад кас яз рикIел аламай. Адан гъил чпел гьикI алаз хьанайтIа, векь ядайла, никIе-сала кIвалахдайла ада чпиз гьикI куьмекар гудайтIа , вири чизмай ТIагьираз. Халуди къе мани лугьунални вил алай адан.
Са мани чидай Мегьтидиз-«Мулейли». Белки гьамни чир жедачир жеди, адан папан тIвар Лейли туширтIа. «Мулейли» лугьудачир ада манида, «ву(Н) Лейли» лугьудай. РикIел
алама ТIагьиран адан манидай цIарар :
«Саях синеравай яр, ву(Н) Лейли,
Сиве гевгьер авай яр, ву(н) Лейли»…
Амма мани урус чIалал лугьудайла Мегьтиди
«Мулейли» лугьудай.
Садра абур, халуни хтул, нехирдин нубатда авайла Мегьтиди ТIагьираз «Мулейли» манидикай ихтилат ахъайнай. Абурун хуьре куьгьне вахтара Гьуьсейн тIвар алай ашукь хьанай. Гьуьсейн гъвечIизмаз етимвал акунай. Ам вичиз са тике фу къазанмишиз Шекидиз физ хуькведай. Гьана адаз ашукьвилин сеняткарвални чир хьана.
Адакай бажарагълу устад-мазан хкатнай.
Гуьсейназ хуьре Лейли тIвар алай кIани руш авай. Нубатдин сеферда ам шекидиз фена хтайла адаз вичин кIаниди гъуьлуз гана лагьана ван хьайила, ашукь гададади адаз мани туькIуьрнай. А манидин тIвар « Ву(н)
Лейли « тир. Халкьдин сивера гьатна вахтар алатайла адакай «Мулейли « хьанай.
Хиялри яргъал аял вахтариз хутахай ТIагьирай садлагьана:
-Халу са «Мулейли» лугьудачни ?- акъатна вичиз хабарни авачиз.
-Къе ваз талагьдай «Мулейли» авайди яни, чан халудин, лагьана гатIумна ам гаф
сивемаз.
-Две старушки без зубов, Мулейли , Толковали про любовь, Мулейли.
Ёлки палки- лес густой, Мулейли,
Ходит парень холостой, Мулейли… Худда гьатна Мегьти.
Къебелан кас тир и Мегьти. Винеллай пIуз гьерекатда туна,спелрин кIвенкIвер хкажна, вичин тембекди хъипи авунвай сарар къалурна, кьве сефер «хе, хе» авуна хъередай. Гьа хъуьруьнни са мани хьиз тир адан.
Сунахануман кIвале амайди гьа Мегьтини Селим тир гьабурун папарни, амайбур чкIун хъувунвай.
-Я халудин,- секинвал чIурна Мегьтиди. Ваз хуьруьхъ кIвалихъ,дидедихъ вил кьванни жезвачирни.
- Вил зи гьамиша жезвай, за квекай фикир тавур са югъни хьанач, халу, атана инал ахгакьна куьн аквадалди , амма хуьруьн хабарар заз Зайнаба гузвай. Чун мукьвал -мукьвал телефонрай рахазвай. Бакуда аватIани адаз хуьруькай хабарар авай.
-Аааа, акI ятIа ваз шаз Каплан кьейидакайни хабар гана ман Зейнаба.
Ада ТIагьиран дах тир Къафланаз Каплан лугьудай.
ТIагьира ван тахьайдай кьуна. «Ам гьавиляй я кьван хуьруьз хтайди», и сирдайни вичин кьил акъатайдай кьуна Мегьтиди .
ТIагьира дидедиз телефон гъанвай. Ада телефон кьватидай акъудна тартибдик кутазвай.
-За адакай вучзава, завай ам ишлемиш жедани?,-лугьузвай Сунаханума.
-Диде,ма рахух,-телефон авай гъил яргъи авуна ТIагьира дидедал.
-Нив рахада ?
-Зи юлдашдив, ви хтулрив, ви птулдив.
-Я чан хва,заз абурув рахадай чIал чизвани, беябур хьана.
И арада телефондай:
-Саламалек диде чан ! Вун гьикI ава,ви кьилив ви хва ахгакьнани ? Шехьмир я диде, вун шад хьана кIанзавай чкадал вун куьз шеда. Рахух, я диде, чаз лезги чIал чизва.
Ада Сунаханумаз чпин кIвале авайбур са сад къалуриз вужар ятIа лагьана.
Яргъияр ийиз хьанач Сунаханумавай. Адан вилерилай, квай ажугъар, туькьуьлвилер квахьна, шадвилин,бахтлувилин, разивилин накъвар физвай.
-Тагир хкведайла адахъ галаз хъша вунни ,диде, чи патав,-лагьана Людмилади.
-Им вуч аламат я, ятIани ягъанвач зун зи япарихъни вилерихъ. Бес ви юлдаш урус я лугьудачирни ? Мягьтел я Мегьти.
-Эхь, Людмила миллетдал гьалтайла урус я, дидени бубани кьведни урусар я адан. Ам Самурда хана,ана ч1ехи хьана, школада ана кIелна. Абур Самурдай Ленинградский областдиз куьч хъхьана. Чун инстутда кIелдайла таниш хьанай. Ада сифтедай зазни чирначир, вичикай вири хабарар ганачир, амма зун лезги тирди чизвай адаз.
Ада вичиз Людмиладиз лезги чIал чизвайди гьикI чирхьанайтIа ахъайна:
-Чи общежитие инстутдивай са акьван яргъак квачир. Зунни Людмила тарсарилай гуьгъуьниз санал кIвачи паркунайтIуз хкведай. Садра паркуниз агакьайла кьулухъай заз сада эверна. КилигайтIа чи курсуна авай Андрей .»Вахъ рахаз кIан я»,-
лагьана ада заз. Чун къерехдихъди фена, Людмила гьа алайнал акъваз хьана. Заз чизвай Андреян вил Людадал алайди. Адан гьерекатрай за фадлай кьатIанвайвал, адаз зи рахунрикай, амалрикай хуш авачирди.
Ада ихтилат куднамаз Людмиладай гьарай акъатна, лезгидалди : «Тагир, кьулухъай къвезва». Зун элкъвейтIа, сад кьулухъай гъуд хкажна зун ягъиз гьазур хьанва. Амма ам ахгакьнач. Чукурна Людани атана, ада чилел экIя хьанвайдан хурал са кьуьл
гьалчна «Квез вуч я кIанзавайди?» -гьарайна ада. И арада заз акI хьана хьи ам заз аллагьди зун хуьн патал ракъурнавай малаик я ! Вичин юлдаш чилел экIя хьана акурла катай Андрея яргъалай Людадиз:
« КIамай,куьн хьтинбурукай а чIулавбуру ягьанатар ийиз гадарзава, куьн гъавурда акьазвач»
-Куьн итимар тиртIа са касдал кьвед къведачир, ам тек туш, зун кваз кьунач куьна, мад ихьтин кар тикрар хъхьайтIа за куьн куь дидейриз чир хъижен тийидайвал ийида.
-Хъша Тагир, а нибгетрин кьил кьамир,- лагьана Людади мад лезги чIалал. Чпиз таниш тушир чIалал рахай рушан гьерекатар, вик1егьвал акур сад вич алайнал къах хьанвай, муькуьди чилелай къарагъзавачир.
– Жуван куьмекчи къарагъар хъия, гьарайна руша Андреяз. Вич ТIагьирав гъилни гана рекье гьат хъувуна.
И ихтилат ада вичин тариф авун патал авунвайди тушир. Им ада вичи гъанвай свас гьакIанди туширди къалурун патал авурди тир.
-ВикIегь хтул халудиз ухшар жеда !-гьевеслу хьана Мегьти. – Яда Селим а ви тилифунди
«Айишатар» макьам авани ?-давамарна ада.
–Заз са мурад авай тир, хтулдин мехъерал а макьамдал куьлун. За къе ийида а кьуьл, ягъа са «Айишатар»,-лагьана ада, Сунаханум гъил кьуна кьуьлиз акъудна.
-Селим,-лагьана ТIагьира са герен кисайдалай гуьгъуьниз, -ваз хуьре кIвалахни амач, аялар вуна эвлемишнава, вун Питердиз хъша, вазни юлдашдизни кIвалахарни за чи фирмада туькIуьрда, яшамиш жедай чкани жагъурда, яран бубайри кьве кIвалин секция ичIи я. Дидени хутахиз кIан я заз,ам чIалал атайтIа.
-Яда,зунни хквен, са чан кумай , кIвал-югъ авай къарини ахку халудиз, зи къаридихъ гьал амач, ам вичин гададин патав амукьрай. Спелар хкажна «хе,хе « авуна Мегьтиди.Чилел алай кавалдал ярх хьана вилер агалнавайтIани гадайри ийизва ихтилатрихъ яб галай адан.
Халуди авурди зарафат тиртIани ТIагьираз пис хьанай. Адаз вичин бубади авур кар рикIел хтана. ТIагьиран пуд, Зейнабан са йис тир абурун буба кIвалахар ийиз, къазанмишар ийида лагьана фенай. Вичихъ галаз фейи хуьруьнвияр хтайла са ченгидин цен кьуна хтаначир ам. Вичин кьве аялни галаз бубадин кIвализ хъфенай Сунаханум.
Геж, кьуд йисалай хтанай,хуьруьнвийри лугьузвайвал тумунал бегьем шалварни алачиз ченгиди кIваляй чукурайла.
Сунаханума абур бубаяр авайбурулай артух хвенай. Хеб -мални кутунай ада, колхоздани кIвалахнай дояркавиле.
« Ам Сунаханум хьанач хьи вавай Питердиз тухуз хьайитIа»,- лугьузвай вичи вичиз Сунахануман хесет чизвай Мегьтиди.
Къафлан «къазанмишарна» кьуд йисалай хтайла парабур ракъурнай ада Сунаханумал
туькIуьн хъийин лугьуз. «Квахь хъувурай гьа вич авай жегьнемдиз»,-лагьанай ада.
Эхир Мегьтидиз минет-сайват авунай Къафлана. Стха вич чIалал гъиз атайла Сунаханума ада хьиз зарафат кваз лагьанай: «Я стха ваз гьина акурди я са дишегьли са итимдиз кьве сеферда гъуьлуьз физ ?»
«Жезвайди я, авайди я», жаваб ганай Мегьтиди.
«Масанра, къазанмишар ийиз фейи чкайра ава жеди, чи хуьре хьана лагьана ван хьанач заз», - гьахьтинди хьанай адан жаваб.
Экв малум жезвай вахтунда ТIагьир дивандал суст хьана, та кIвалин къенез рагъ аватдалди. Ахпа ада машинда аваз хуьруьлай са чарх яна, къвалав МутIни ацукьна. Нисинрихъ ам Селиман кIвализ илифна.
Гуьгъуьнин юкъуз абур гьебеярни эцигна балкIандал дагъдиз хкаж хьана. Гьелбетда абурухъ балкIандин кьилни кьуна куьмекчи МутIни галай. Хуьруьн вилик квай никIерай винелди фена абур. Виликдай магьсулар цазвай никIерал алайди гьал тушир.
Марфари, селлери хуьлер атIана чин аламачир, МутIа балкIан мукъаятвилелди тухузвай.
-Чна и никIерай харар гьикьван кIватIнай,Селим, ТIагьир дустунихъ элкъвена.
-Гьайиф а вахтар.
-Вахтарни гьайиф,никIерни.
Ихтилатар ийиз-ийиз Гъвейи тIулал агакьна абур.И тIулалай кьуд пад аквазвай. Инал са геренда ялни яна,"Къветрен булахдай" са хупI ядни хъвана, абуру рехъ давамарна.
Баябан тир чуьллер,яргъай хиперин са кIеретIни маларин гъвечIи нехир аквазвай.
Фидайла гьалтзавай виликан хперин берейрикай вергерин маканар хьанвай. «Чи бубайри девлетар арадал гъиз зегьметар чIугур, дагълар, куьн веледри сефилар авуна хьи !», лугьузвай рикIяй Селима.
Мукьвал –мукьвал акъвазиз къеневайди винелди акъуд тийиз кьил галтадзава
ТIагьирани.
Югъ нисини хьана,агакьна рекьевайбурни чпи кьетI авур чкадал –жив авай дагъдин ценерив гвай Абесан кундихъ . Анин кIанел алай Айиша булахдал ацукьна абур, МутIа балкIан гилтIамар яна ахъайна, булахдин кьилел суфра экIяна. Булахдин кьилел ацукьна дустари алай девирдикай,алатай вахтар рикIел хкана хейлин ихтилатар авуна. Абур школа куьтягьайлани инал атанай кьве классдин гадаярни. Гьа вакъиани абуру рикIел хканай. Питердиз хутахдай кьве къаб ядни ацIурна ТIагьира Айиша булахдин.
-Хайи дагъларни ваз ахкуна ,мичIи жедалди хуьруьз ахгакьрай, рекье гьат хъийин,- килигна Селим дустунин чиниз.
-Селим,-лагьана ТIагьира ,-накь лагьай ихтилат рикIел аламани? Са фикир ая.
«ФИМИИИИИИИИИИИИИР !»- ван гьатна адан кьиле. КIвачел акъвазнавай Селим виняй агъуз аватна кьве гъилив кьил кьуна сифте цукал ацукьна. Адаз дагълар рахай хьиз хьана. Амма сес назикди тир. «Дидедин сес ?» Кьейибур рахадани ? « Сунахануман сес?»
Амни яргъак ква,хуьре. Рахай касни, гьелбетда, авачир.
Ам адан рикIин гьарай тир !
Кьагьар атана Селимаз. Ярх хьана ам чIурал , чин кIаникна, гъилерни ахъайна. На лугьуди ада кьве гъилелди кьуна темен гузва хайи чилиз !
Пакадин юкъуз ТIагьир хъфиз кIвачин хъхьана, дидедизни сагърай лагьана ам Селиман кьилив хтана. Са зур сятди куьчедал ихтилатар авурдалай кьулухъ ам дустуниз гъил хъияна машинда ахцукьна.
Машин чкадлай югъвана,къвалан гуьзгуь ахъазмай.
-ТIагьир ,вуна са фикир ая, хълагьна Селима дустуниз.
ТIагьир хъфена дуьм дуьз цIуд югъ алатнавай. Селиман телефондиз зенг атана.
Чинал «ТIегьир» акъатна.
- Селим за са фикир авуна, -ТIагьиран сес викIегьдиз акъатна. - Фирмадихъ галаз гьахъ гьисаб хъувуна, кIвални гададиз туна чун Дербентдиз хквезва,, зунни,пабни,руш.
Вуна лагьайвал хуьруьз, дидедиз мукьвал
Сейфудин Шагьпазов.
Добавить комментарий