Гафар

Векьел

Гуржи алим, лезги чIалан месэлайрал гзаф алахъай профессор Б.Гигинейшвилиди вичин «Дагъус­тандин чIаларин гекъигунин фоне­тика» ктабда «векьел», «векьел кьил» гафунин вариант яз гьисабзава. «Ве­кьел» гафунин эвелда авай ве - акализ-галудиз жедай пай я лугьузва. АкI хьайила, векьел-ар «векьелвияр» ваъ, «кьилер» лагьай чIал я.
Профессор Р.И.Гьайдарова вичин 2005-йисуз Магьачкъалада чапдай акъудай «Лезги чIалан этимологиядиз гьахьун» ктабда кхьизвайвал, «и гимандик шаклувал кума». Алимди гафунин мана къетIидиз ачурхарзавач. Чна фагьумзавайвал, «векьел» «векь» гафунин падеждин формадин омоним я.

Гигин

Чи машгьур чIалан алим А. Гуьлмегьамедова вичин «Лезги чIалан словарь» ктабда «гигин» гафунихъ ихьтин кьве мана авайди къалурнава: 1) угъридикай хабар гун, ам кьаз куьмек гун; 2) хьрак цIай кутун; хьар кутун. Р.Гьайдарован фикирдалди и гафунин мана «чинеба хабар гун» я. Алимди къейд ийизвайвал, и гафунинни «кхьин» гафунин арада тайин тир алакъа ава. Ада кхьин гафунин нугъатдин формаяр мисал яз гъизва: киккин - киккена ва гигин - гигена.     Р.Гьайдарован фикирдалди, эхиримжи вахтара кхьин глаголдин манадик «цIи­йи тах» акахьнава, адакай «чинеба хабар гун» манадани менфят къачузва.
Сифтедай «гигин» маса мана авай гаф тир. П.К.Услара вичин «Куьре чIал» ктабда ихьтин мана ганва: «чуьнуьхай кас ва я квахьай шей къалурайла (лагьайла) гудай пул, гьакъи».

Накьв

«Накьв» гафунихъ лезги чIала «чил», «чилин винел патан къат», «чилин гъвечIи кIусар, руг», «ватан» хьтин манаяр ава. Амма виликди и гафунихъ маса манани авай ва гилани ава: «сур» (инсан кучуднавай чка).
Табасаран чIала суруз «накьв» лугьуда. Са бязи лезги хуьрера мейит кIваляй акъудиз мукьвал хьайила, «накьварал экъечI гьа - а!» - лагьана гьарайда. Дишегьлийри «вун накьвадик фий», - лагьана сеперарда.
Накьв ва сур гафарикай сад хьтин манайра менфят къачун дуьшуьшдин кар туш. И кардихъ кьве себеб ава: 1) Вилик заманайра инсан кучукнавай чкадал накьварин кIунтI хкаждай; 2) «Накьвадикай хьайиди я, накьвадик хъфидайди я» хиве кьун мусурманвилин шартIарикай сад я.

"САМУР" газет