2015-йисан 19-февралдиз Мегьарамдхуьре Виридуьньядин халкьарин хайи чIаларин йикъаз талукьарна “Райондин умуми образованидин идарайра дидед чIал чирунин нетижалувал хкажунин гьакъиндай” темадай илимдинни практикадин конференция кьиле фена. Адан кIвалахда дидед чIалан муаллимри ва школайрин директорри, райондин образованидин управленидин руководителри, общественный тешкилатрин ва СМИ-рин векилри иштиракна.
Чи мурад школайра дидед чIал чирун, милли адетар хуьн, акьалтзавай несилар дидед чIалал рикI алаз тербияламишун я.
Къенин юкъуз Мегьарамдхуьруьн районда образованидин 33 идара кардик ква. Вири школайра, са ЦIийихуьруьн ва Приморскийдин школаяр квачиз, сифтегьан классра тарсар лезги чIалал гузва. Юкьван ва чIехи классра лезги чIал предмет хьиз чирзава. Райондин школайра лезги чIалан 25 кабинет кардик ква.
Анра “Дидед чIал ва литература” квалификация авай 105 муаллимди кIвалахзава. Абурукай пудаз “Дагъустандин лайихлу муаллим”, кIуьдаз “РФ-дин умуми образованидин гьуьрметлу работник”, ругудаз “РД-дин образованидин отличник” тIварар ганва. 21 касдихъ кьилин категория,46-дахъ сад лагьай категория ава.
Предметдин кесерлувал хкажун патал тухузвай кIвалахди тайин нетижаярни гузва. Месела, Мегьарамдхуьруьн М.Гьажиеван тIварунихъ галай 1-нумрадин школадин муаллим Анфиса Аливердиевна АЛИБУТАЕВАДИ республикадин “Дидед чIалан лап хъсан муаллим - 2014” конкурсда сад лагьай чка кьуна, ам Нальчик шегьерда кьиле фейи дидед чIалан жегьил муаллимрин регионрин уртах “Мир моих увлечений” конкурсдани гъалиб хьана.
Ярагъ-Къазмайрин СОШ-дин дидед чIалан ва литературадин муаллим ЖАРУЛЛАЕВА Магьият Гьадисовна 2013йисуз Президентдин грантдиз лайихлу хьана.
Чи райондин школайра кIелзавайбуру республикадин конкурсра ва олимпиадайра приздин чкаяр кьазва. Месела, 20132014-кIелунин йисуз республикадин Олимпиадада Мегьарамдхуьруьн М.Гьажиеван тIварунихъ галай 1-нумрадин юкьван школадин 11- классда кIелзавай СЕЛИМОВА Аминат кьвед, Ярагъ-Къазмайрин СОШдин 10-классдин ученик ЖАРУЛЛАЕВ Руслан сад лагьай чкайриз лайихлу хьана. Райондин конференциядал раиж авур (райондин кьил Ф.Агьмедов, УО-дин начальник У.Абейдуллаев) и делилри, дугъриданни, зун шадарна. Гьа са вахтунда рахун физвай предметдин материалринни технический база са кьадар кесиб тирдини лагьана кIанда. Гьар гьикI ятIани, кар алайбур дидед чIалан тарс гузвай муаллимар я. Абурун рахунарни фикир желбдайбур я.
Анфиса Аливердиевна АЛИБУТАЕВА, Мегьарамдхуьруьн М.Гьажиеван тIварунихъ галай 1-нумрадин юкьван школадин муаллим:
- Дидед чIал чирдайла, аялрин гьевес хкажун патал за мукьвал-мукьвал адетдинбур тушир тарсар тухузва: тарс-къугъун, тарс-лекция, презентацияр, сегьнеламишунар, гьуьжетунар... Аялрин иллаки викторинайрал, мискIалрал, къаравилийрал рикI ала, абур чпини ашкъи аваз гьазурзава.
Алай девирда муаллимдиз тарс тухудай гегьенш мумкинвилер ава. Тарсуна компьютер, ноутбук, проектный доска ишлемишуни аялриз дидед чIалан тарс кIанарзава ва муаллимризни тарс гун са кьадар регьят хьанва. Гьа и цIийивилери вахт кьенятдай, гзаф тапшуругъар тамамардай мумкинвал гузва. Иллаки литературадин тарсара шаиррин, писателрин, алимрин уьмуьрдикай малуматар гудайла, акьалтIай регьятвал хьанва.
Амма тарсунин нетижалувал муаллимдилай вичелай гзаф аслу жезва: адан пешекарвилин дережадилай, алакьунрилай. Зи фикирдалди, цIийи камар вегьез кичIе хьана виже къведач.
Роза Абдулафисовна МИНГЬАЖИДИНОВА, Къуйсунрин юкьван школадин муаллим:
- Дидед чIалан ва литературадин муаллимдин вилик аялар дидед чIалал рикI алаз тербияламишунин чIехи ва жавабдар везифа акъвазнава. Гьавиляй лезги чIаланни литературадин тарсарин метлеблувал ва важиблувал хкажун герек я. Образованидин цIийи стандартриз чна чIехи фикир гун чарасуз я. Тарс (предмет) аялди маса предметдихъ галаз гьикI алакъалу ийизватIа, чун гзаф вахтара бейхабар я. Эгер ученикди са предмет маса предметдихъ галаз гьикI алакъада твада лагьана хабар кьуртIа, чаз тайин тир жаваб гун четин жезва. Гьар са муаллимди жуван предмет дериндай чирунихъ галаз сад хьиз,амай дисциплинайризни фикир гана кIанда.
Аллагьяр Дашдемирович АБДУЛГЬАЛИМОВ, Хтун-Къазмайрин тамам тушир юкьван школадин муаллим:
- Лезги чIалан диб сифтегьан классра эцигзава. А классра кIвалахзавай муаллимрин зегьметни агъурди я. Эгер диб бегьемди тахьайтIа, цла свар гуда.Гьа идаз сифтегьан классра гузвай чирвилерин дибни ухшар я.
Лезги чIалай савадлувал хкажун патал школада кхьинрин кIвалахар гзаф тухвана кIанда. Аялар литературадал ва чIалал ашукьарна кIанда. Магьият Гьадисовна ЖАРУЛЛАЕВА , Ярагъ-Къазмайрин юкьван школадин муаллим:
- Дидед чIал! И кьве гафуна ажайиб чимивал, экуьвал ва михьивал ава! Амма и кар миллетдин вири векилри кьатIун тавун гьайиф чIугвадай кар я. Гьавиляй чпихъ кьилин образование авай, чеб савадлубур яз гьисабзавай гзаф лезгийриз дидед чIалалди я кIелиз, я кхьиз чизвач.
ИкI тахьун патал кIвале диде-буба веледрихъ галаз хайи чIалал рахана, адакай руьгьдин игьтияж авуна кIанда. Лезги чIалал акъатзавай газет ва журнал кIвале тахьун бахтсузвал я...
Къагьриман Шагьэмирович ШИХМУРАДОВ, Кучун-Къазмайрин юкьван школадин муаллим.
- “Лезгийрин виридалайни къуватлу ва хци яракь чIал я”, - лагьанай Гьажибег Гьажибегова. Амма дидед чIал алай аямда гьи гьалда аватIа, чи рахунрай, иллаки къуллугъчийрин, “гьакимрин” рахунрай ачухдиз аквазва.ЧIалакай гьар йикъан уьмуьрда менфят къачузвайбурун, адал рахазвайбурун кьадар гьикьван гзаф хьайитIа, ам гьакьван машгьур жеда, виликди фида...
Алаудин Абдулаевич САИДОВ, Мегьарамдхуьруьн коррекционный школадин директордин заместитель:
- Виридуьньядин халкьарин хайи чIаларин югъ сифте нубатда арадай акъатзавай чIалар хуьн патал тайинарнавайди я. Дидед чIал, адан тарих,эдебият чирун патал зегьмет чIугвазвай къагьриманар тIимил авач. Абурун жергеда муаллимри, алимри, шаирри ва писателри, политикри кьетIен чка кьазва.Чи районда ва хуьрера гьахьтин ксари тухузвай кIвалах аялрин олимпиадайра, конкурсра къазанмишзавай нетижайри къалурзава.
ЧIалан илимдал машгъул алимрик, чпин саки вири уьмуьр акьалтзавай несилриз тербия гуниз, илим ва уьмуьрдин дуьз рехъ хкягъиз чируниз бахшнавай муаллимрик инсандиз лап багьа ядигар яз ганвай камаллу алат- чIал арадай акъатунин, квахьунин къурхулувал ква. Дидед чIал хуьн, ам мадни гуьрчегарун, девлетлу авун ва къвезмай несилрив аманат яз агакьарун гьар са лезгидин намусдин буржи хьун герек я.Гьа и кардик за зи къуьнни кутазва ва къенин конференциядал кьабулдай меслятрик са жерге алаваяр кутун теклифзава.
Конференциядал чпин фикирар ва теклифар гваз рахаз кIанзавайбур гзаф авай. Амма вахтуни а мумкинвал ганач. Заз чиз, абурун виридан асул фикирар винидихъ лагьанва. Заз алава хъийиз кIанзава хьи, хайи чIал алай аямдин инсандин кьилин девлетрикай сад я. Районда дидед чIаларихъ галаз кIвалахун хъсан хьанва, агалкьунарни жезва.
Дидед чIал чирун ва машгьурун, виликди тухун - ибур кьуру гафар туш! Ана лап еке мана ва кIвалах ава. Несилрин ирс ва къаст ава...
Фикрет ГЬАЖИЕВ
Лезги газет
Добавить комментарий