1994-йис тир. Стха Къагьримана вичин манийрин нотайрин ктаб гьазурнавай ва ам чапдай акъудна кIанзавай. Гьукуматдин гьисабдай музыкадин ктаб акъудунин месэла туькIвенач. Вучда, са чара акуна кIанзавай. И чIавуз заз танишри лагьана хьи, Кирован тIварунихъ галай типографияда чи гадайрин чапхана ава, вач абурун патав. Вужар я абур? хабар кьурла, лагьана хьи, бес сад писатель Абдулбари МАГЬМУДОВАН хва я. Табдач, и хабарди зи умуд артухарна. ГьикI лагьайтIа, писателдихъ галаз зун фадлай таниш тир ва чи арада дуствилин алакъаярни мягькем жезвай. Инсанвилин лайихвилер гзаф тир Абдулбари хьтин касдиз адан ерийриз жаваб гузвай хвани хьун лазим я, тестикьарна за жуважуваз.
Фена типографиядиз, таниш хьана Мегьамед МАГЬМУДОВАХЪ галаз ва адаз дерди ачухна. Кьве вацралай чна типографиядай таза ширедин ни галамай нотайрин ктаб вахчуна. Гьа вахт къенин вахт, чи танишвал халис дуствилиз элкъвена. Гьафтеда садра гьикI хьайитIани чун сад-садал гьалтзава.
Яратмишзавай кас тирвиляй чи арада “Мавел” издательстводи зи са шумуд ктабдиз дуьнья къалурна. Зи теклифдалди, зун редактор яз, ана чи шаиррин, писателрин къадалай виниз ктабар акъудна. Мегьамед стхадихъ галаз санал чна “Лезги халкьдин махар” ктаб гьазурна ва кIелзавайбурув агакьарна. Гзаф чкайрай разивилин чарар хтана ва махарин ктаб истемишзава. И кар фикирда кьуна чун, мадни хкетар алава хъувуна, махарин ктабдин 2-издание ахкъудиз гьазур жезва. Чахъ эдебиятдин, медениятдин рекьяй санал кIвалахунин маса фикирарни ава. Гьайиф хьи, бес кьадарда финансар тахьуни кардиз кьецI гузва.
Аялвилин машгъулатар Педагогри тестикьарзавайвал, гзаф инсанар гъвечIи ва жаван йисара рикIе гьатай мурадри, къастари виликди, бегьерлу нетижайрихъ тухузва. Хивда дидедиз хьайи, Кьасумхуьруьн, ЦIийи Макьарин юкьван школайра кIелай Мегьамедан рикI радиотехникадал алаз хьана. Дуьньядин, аялар тербияламишунин жигьетдай гъавурда авай Абдулбариди аялриз хъсандиз кIелдай, школайрин общественный крара иштиракдай мумкинвилер, шартIар тешкилнавай. Гьеле школьник тир Мегьамедаз кIвале хсуси кабинет, лабораторий авай лагьайтIа, бязибур агъун тавунни мумкин я. 1970-йисарин сифте кьилера ада садан куьмекни галачиз транзисторный приемник, усилитель, радиопередатчик туькIуьрна. Сифтегьан приемник ада вичин чIехи буба Агьмедаз багъишнай.
1973-йисуз Мегьамед Магьмудов Дагъустандин политехнический институтдин приборар гьазурдай факультетдин нянин отделенидик экечIна. КIелни ийиз Каспийскдин дуьм-дуьз механикадин заводда электронный тадаракрин регулировщик яз кIвалахна.
Кьве йисуз армиядин жергейра къуллугъна ва мад гьа заводдиз хтана. Электронный тадаракар регулировка ийизвай участок важиблубурукай ва цIийиз арадал гъанвайбурукай сад тир. Магьмудова адаз регьбервални гана, рационализаторвални авуна. Институтда къачузвай теориядин чирвилер ада кIвалахда агалкьунралди ишлемишзавай. Уьлкведин промышленностда цIийи технологияр кардик кутазвай. Абурукай хабардар тир электронщик заводдин цехрани электроникадин тадаракар ишлемишунин терефдар тир. Гена заводдин дирекция адан гъавурда гьатна. Мегьамед Москвадин, Киевдин, Ригадин, Минскдин, Одессадин, Харьковдин, Ленинграддин, Николаевдин ва маса шегьеррин еке заводриз фена, тежриба чирна ва ам хайи заводдани кардик кутуна. Вад йисуз жегьилди вичиз коллективда ахьтин гьуьрмет къазанмишна хьи, вичи гьазурзавай тадаракрал ада еривал тестикьарзавай хсуси тагъма, лишан эцигзавай. Адан зегьметар ВЛКСМ-дин ЦКди “ЦIуд лагьай пятилеткадин жегьил гвардеец” знакдалди къейдна. Уьмуьрдин дегишвилер Халкьди лугьуда, халис устIар алай чка фад малум жеда. ЦIийи технологияр, электроникадин тадаракар са заводра ваъ, гьакI маса хилерани кардик кутазвай. И вахтунда гъавурдик квай пешекарарни герек къвезвай эхир. Мегьамед Магьмудоваз са юкъуз республикадин Госкомиздатдиз атун теклифда. Яраб вучиз ятIа? - суал арадал атанатIани, ам фена. Жегьил Госкомиздатдин председатель Юсуф Бигаева кьабулна ва тIалабна: “Чаз республикадин типографийра алай аямдин цIийи технология - фотонабор кардик кутуна, печатдин продукциядин ери хкажиз кIанзава. Чна хабарар кьуна ва и кар валай алакьдалда, гьавиляй чна ваз Кирован тIварунихъ галай типографиядиз кIвалахал атун теклифзава. Жегьил хизандин кьил тирвиляй чна ви яшайишдин месэлани гьялда, са йисалай ваз квартира гуда”.
Ихьтин теклифдиз гьикI ваъ лугьудайди хьуй? Месэлани жуваз чизвайди хьайила. Гьа икI, Республикадин типографияда Кеферпатан Кавказда сифте яз фотонабордин технология кардик кутуна ва гьа и юкъуз ина РДдин Гьукуматдин членри, издательствойрин, типографийрин директорри, журналистри иштиракай пресс-конференцияни кьиле фенай. ЦIийи технологияди республикадин ирид чIалал акъудзавай аялрин “Кард” журнал рангунинди яз ва вахт-вахтунда чапдай мумкинвални гана. Идалай гъейри жуьреба-жуьре ктабар чапдиз гьазурунин месэлани регьят акъвазна. Инженер-конструкторди акI кIвалахна хьи, республикадин вири типографийрин, издательствойрин пешекарар адан патав тежриба къачуз атана. Кирован тIварунихъ галай типографиядин партактивди Магьмудов сифтегьан парторганизациядин секретарвиле хкяна. Вад йис алатна, фотонабордин технология куьгьне хьана. Майдандиз компьютерар акъатна. Магьмудова Дагъустанда сифте яз типографияда компьютеррин участокни кардик кутуна. - Чна девирдихъ галаз санал виликди финин камар къачузвайтIани, республикада сифте яз компьютерралди ктабрин, журналрин наборар, верстка авун тешкилнавайтIани, виниз тир еридин продукция акъудзавайтIани, заказар виликдай хьиз екебур амукьнач, - лугьузва М.Магьмудова. - Идал алава яз уьлкведа кьиле фейи садани гуьзлемиш тавур дегишвилери, гьукумдин цIийи къурулушар арадал атуни, пайгардик квай экономика, производство барбатI авуни чи руьгьдиз ва кьисметдизни таъсирна. Хсуси кар Гьа и четин ва пака вуч жедатIа малум тушир вахтунда Мегьамед Магьмудова вичин дуст Велиев Неби галаз хсуси кар ачухзава, издательстводин кIвалахрихъ галаз алакъалу “Мавел” фирма арадал гъизва. Гьа иниз ада бейкарриз элкъвей типографиядин са шумуд пешекарни желбзава.
- Мегьамед стха, куьне Дагъустанда сифтебурукай яз хсуси фирма ачухна. Чи рикIел аламайвал, 1990-йисан сифте кьилера садлагьана майдандиз акъатай рэкетирри, тахсиркаррин дестейри хсуси кардал машгъул ксарал харж вегьезвай, абур кIевера твазвай. Куьн ахьтин къуватрин хурукай гьикI хкатна?
- РикIел алама, вучиз лагьайтIа, а алчах крар чаз вилералди акуна эхир. Чун инжиклу авур, архайинвал чIурай месэлаярни тIимил хьанач. Чна Кирован тIварунихъ галай типографиядин са кабинет кирида кьунвай, ара-ара чавай анаг азад хъувун истемишдай. Финансар бес кьадарда авачир, гьавиляй хейлин тадаракар чна-чаз туькIуьрна.
Заказар жагъурун, конкурентрихъ галаз бягьс чIугунни регьят акъвазнач. Харж кIандайбурни пайда жезвай ара-ара. Абур чна гьар жуьре багьнаяр жагъуриз жувалай алудзавай. Абурал алава яз датIана къвез ахтармишзавай идарайрин векилрини чи ивияр чIурна. Куьрелди, виридаз кIанзавай, чна кIвалахин ва ибуруз нагъд пул гун. Гьа чIавуз зайифвал къалурнайтIа, гзаф маса хсуси карханаяр, фирмаяр хьиз, чидини кIватдай, - лугьузва М.Магьмудова. - Чна рикI алаз гъиле кьур кIвалахни тIач жедай. Амма чна ахьтин кардиз рехъ ганач. Эхна, яваш-яваш виликди камар къачуна ва Олег Кошевоян куьчедай чи издательство-типография патал дарамат къачудай мумкинвал жагъурна. Къени чун ина амазма ва чи кархана лазим вири жуьредин тадаракралди таъминарнава.
Эхь, Мегьамед стха гьахъ я, “Мавел” фирма къе издателвилинни полиграфиядин комплексдиз элкъвенва, ада лицензия гваз кIвалахзава. ГъвечIи коллективди визиткайрилай, бланкрилай гатIумна ктабрилай, учебникрилай хкечIна алай аямдин истемишунриз жаваб гузвай ва муьштерияр рази яз тазвай продукция акъудзава.
1999-йисалай “Мавелди” Тахо-Годидин тIварунихъ галай педагогикадин илимдинни ахтармишунардай институтдихъ галаз амадагвилин алакъаяр хуьзва, Дагъустандин 14 чIалал учебникар акъудуниз талукь яз малумарай конкурсра пуд сеферда гъалибвал къазанмишна ва НИИ-дин заказар лап виниз тир еридивди кьилиз акъудзава. М.Магьмудова СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Лезги госмуздрамтеатрдихъ галазни яратмишунин алакъаяр хуьзва, вахтвахтунда цIийи тамашайриз талукь афишаяр, теклифдин билетар чапзава. ГьакI “Мавелдинни” Лезги писателрин Союздин арадани бегьерлу алакъаяр ава. Кар ана ава хьи, алай вахтунда государстводин гьисабдай писателрин, шаиррин ктабар лап тIимил акъудзава. Кхьизвай, яратмишзавай ксар чахъ вишелай виниз ава. Абурузни чпин ктабар акъатна, кIелзавайбурув агакьна кIанзава. Базардин экономикадал амалзавай уьлкведа маса шейэрихъ галаз типографиядин къуллугъарни багьа хьанва кьван. Са дуьзгуьн спонсор авачиз кутугай ктаб акъудиз хьун четин я.
Мегьамед Магьмудов фадлай и месэладин гъавурда ава ва гьавиляй ада 24 йисуз вичин патав атай лезги са писателни элкъуьрнач, кьве терефни рази жедай къиметдай абурун шииррин, прозадин кIватIалар акъудна. Эгер авторрин ва ктабрин тIварар кьуртIа, чаз мадни алава са чар герек хкведа. ЯтIани, чна къе са бязибурун тIварар кьада.
Нариман ИБРАГЬИМОВ
Лезги газет
Добавить комментарий