И йикъара Азербайжан Республикадин Медениятдин Министерстводи ва М.Ф.Ахундован тIварунихъ галай Милли ктабханади “Седакъет Керимова” тIвар ганвай, 330 чиникай ибарат чIехи библиография чапдай акъудна. Инин директор, профессор Керим ТАГЬИРОВАН регьбервилик кваз Мегьрибан ЖАФЕРОВАДИ ва Гуьлбениз САФАРАЛИЕВАДИ пуд чIалал - лезги, азербайжан ва урус чIаларал арадал гъанвай и ктаб заридин яратмишунар чирун патал республикадин ктабханайриз ва юкьван мектебриз ракъурнава. Идалай вилик винидихъ тIварар кьур тешкилатри 2003-йисуз “Седагет Керимова - 50” тIвар ганвай сад лагьай библиография чапдай акъуднай.
Азербайжанда сифте яз лезги заридикай библиография чапдай акъудун дуьшуьшдин кар туш. Алай вахтунда республикадин сейли къелемэгьлийрикай тир Седакъет Керимова лезги ва азербайжан чIаларал вичин эсерар виридалайни пара кIелзавай зарийрикай я.
Гатфар бахшзава Гатфариз дидедиз хьайи Седакъет Керимовади халкьдиз гьамишалугъ яз амукьдай яратмишунрин гатфар багъишзава. Гатфар йисан бахтавар бере ятIа, адан яратмишунар чи журналистикадинни эдебиятдин бахтавар чинар я. Журналист хьиз Седакъета гьеле алатай асирдин 80-йисара вич Советрин уьлкведин виридалайни хъсан къелемэгьлийрикай тирди субутнай. Гьавиляй адаз “Азербайжандин журналистикадин Татьяна Тэсс” лагьай тIвар ганай. Ам 8 агъзурдалай гзаф макъалайрин, очеркрин, корреспонденцийрин, зарисовкайрин, эссе ва фельетонрин автор я. Журналистикадай къазанмишай агалкьунрай чи къелемэгьли Азербайжандин журналистрин Союздин “Къизил къелем” ва Гьасанбег Зердабидин, Мегьсети Генжевидин ва Натеванан тIварарихъ галай премийриз лайихлу хьана.
Зари хьиз Седакъет гьам Дагъустандиз, гьамни Азербайжандиз сейли я. Халкьдин рикI алай устад хьиз адан шиирар сиверай-сивериз физва. Адан къелемдикай хкатай гьикаяяр, повестар ва романар вирида гьевесдалди кIелзава. Ам лезги, азербайжан ва урус чIаларал чапдай акъудай 4 романдин, 12 повестдин, 2 пьесадин, 7 поэмадин, 200-далай гзаф гьикаяйрин, вишералди шииррин, санлай 21 ктабдин автор я. Адан уьмуьрдин рекьикайни яратмишунрикай 4 ктаб, 80 макъала ва очерк чап хьанва. 68 шаирди адаз шиирар бахшнава.
Композитор хьиз Седакъет Керимовади вичин чIалариз 100-далай гзаф манияр теснифна, рикIелай ракъурнавай 30дав агакьна халкьдин манийрал чан хкана. Адан 40-далай гзаф манияр Азербайжандин ва Дагъустандин радиойрин фондара гьатнава. Меденият вилик тухунай ам 2006-йисуз “Азербайжандин медениятдин лайихлу кIвалахдар” гьуьрметдин тIварцIиз лайихлу хьана. Ада яратмишай, къведай йисуз вичин 20 йис тамам жедай, къе лезги халкьдин дамахдиз элкъвенвай “Сувар” ансамблдиз “Азербайжандин халкьдин коллектив” лагьай вини дережадин тIвар гана. Режиссёр хьиз Седакъета 2003-2007йисара “Зи хайи эл” тIвар алаз 2 фильм гьазурна. Алай аямда Азербайжанда лезги халкь авай гьаларикай, чи медениятдикай, чи квахьзавай хуьрерикайни адетрикай рахазвай и фильмаяр гележегдин несилар патал къиметлу эменни я.
2009-йисуз С.Керимовади “Шарвили” эпосдин премия, 2012-йисуз Дагъустан Республикадин Гьукуматдин Гьуьрметдин грамота къачуна. Са рикIел хкун ЦIипуд йис идалай вилик за “Лезги газетдин” чинрай чи тIвар-ван авай зари ва алим Гьаким Къурбана лезги халкьдин къагьриман хва Забит Ризвановакай лагьай гафар кIелнай: “Забит Ризванов, зи фикирдалди, адетдин зари ваъ, камалдинни къагьриманвилин зар алай, абурун яд ганвай зари хьана. Ам зари хьиз халкьдин мецин эсерар, “Шарвили” эпос ва литературадин ирс кIватI хъувур ва абур ахтармишай алим, сифте яз хайи халкьдин тарих кхьей арифдар, Къуба зарийрин “РикIин гаф” кIватIалдин тешкилатчи ва регьбер, Азербайжандин лезгийрин ихтиярар патал женгиниз экъечIай къагьриман хьана”. Гьикьван хъсандиз лагьанва!
“Са вахтунда а къагьриманди авур хьтин кьегьалвилин крар гила Седакъет Керимовади ийизва!” - тарифзава за. За ам адетдин зари туширди къанни цIуд йис идалай вилик кьатIанай ва гьавиляй адакай шумудни са макъалаяр, очеркар, кьилди ктаб кхьена чапдай акъуднай.
Адан яратмишунриз цIудралди зарийри, алимри лайихлу къимет ганва. Чи зарияр хьиз, вири халкьни Седакъет Керимовадин яратмишунрал ашукь тирди ада эхиримжи йисара чапдай акъудай “КцIар ва кцIарвияр”, “ЧIалакай баллада” ктабрини мад гъилера субутна. КцIарикай ктаб арадал гъун патал 13 йисан къене кьилди са институтди кьван кIвалахна ада. И энциклопедиядик 1456 макъала ва 1086 шикил акатнава. Ктаб лезги халкьдик дамах кутадайди хьанва.
Азербайжандин са шумуд телеканалди, 30-далай гзаф газетри ва журналри, Интернетдин 20-дав агакьна сайтри “КцIар ва кцIарвияр” ктабдин презентациядикай сюжетарни макъалаяр гьазурнай. Заридин Дагъустанда чапдай акъудай, 560 чиникай, хкянавай шииррикайни поэмайрикай ибарат тир “ЧIалакай баллада” ктабдин 2012-йисан 20-сентябрдиз Махачкъалада кьиле фейи презентацияни гзаф гурлуди хьанай. И мярекатдиз цIудралди зарияр, алимар, чIалан пешекарар, литераторар, журналистар атанай. “Аваз хьурай ихьтин зари, аваз хьурай ихьтин поэзия” лагьанай абуру. Халкьдин дипломатиядин векил Вичихъ авай журналиствилинни заривилин зурба алакьунар аямдин кьилин месэлаяр, халкьдин дерди-гьал, гевилар ва умудар къалурунин, гьахъсузвилерихъ галаз женг чIугунин къуллугъда эцигнавай Седакъет Керимовадихъ ихьтин са девиз ава: “Дуьньяда инсанрин хушбахтвал патал женг чIугунилай лайихлу са затIни авач”. Гьа и девиздиз вафалу тир ада, алатай асирдин 90-йисара халкьдин дипломатиядин векил, жегьил сиясатчи хьиз, кьилиз акъудай крарикай са шумуд ктаб кхьиз жеда. 2000-йисуз Азербайжандин са бязи газетри и рекьяй ада чIугур зегьметдиз къимет гана кхьенай: “Седакъет Керимовади 1995-йисуз Америкадин Сад хьанвай Штатрин гьукуматдин теклифдалди ана парламентдин депутатар ва президент хкягъунин система чирна. Ам гьа уьлкведин “Меридиан” тIвар алай Международный центрадин дипломдиз лайихлу хьана. Къарабагъдин къал ислягьвилелди гьял хьунин, гьакIни республикадин вири халкьарин ихтиярар хуьнин терефдар тир С.Керимова Азербайжандин халкьдин дипломатиядин лап хъсан векилрикай сад я. Эхиримжи са шумуд йисан къене къецепатан уьлквейра тухвай дуьньядин халкьариз талукь тир мярекатра Азербайжан гьада дуьньядиз чирна. Ам 2000-йисуз “Саucasus Links” (Лондон) тешкилатдин теклифдалди арадал гъанвай “Къафкъаздин кьадардал гьалтайла тIимил халкьарин хилер” тIвар ганвай, дуьньядин халкьариз талукь тир тешкилатдин комиссиядин кьил я. 30-далай гзаф уьлквейра хьайи Седакъет Керимовади гьа уьлквейрин сечкийрин система мукьувай чирна. Ам Азербайжандиз ва Дагъустандиз халкьарин арада дуствал теблигъзавай сиясатчи хьизни сейли я.”
Ислягьвални инсанрин хушбахтвал патал ада шумудни садра хаталу краризни жуьрэт авуна. 1994-йисан августдин вацра Хельсинкидин Ватандашвилин Ассамблеядин Азербайжандин Милли Комитетдин къарардалди сифте яз Азербайжандин тIвар-ван авай ругуд сиясатчи дишегьли Эрменистандин Ижеван шегьерда тешкилнавай тедбирда иштирак авун патал аниз рекье гьатнай. Абурукай садни Седакъет Керимова тир. Азербайжандин векилар минаяр кутунвай, вертолётдай пулемётрай гуьлле гузвай белгендай тIуз фена кIанзавай. Абур, минайрикай, гуьллейрикай кичIе хьана, кьулухъ элкъвеначир, хаталу кардиз жуьрэт авуна, Ижевандиз фенай ва эрменияр вири четин месэлаяр ислягьвилелди гьялна кIанзавайдан чIалахъарнай. Им а вахтунда итимрилайни алакь тийир кар тир. Халкьдин дипломатиядин рекьяй къазанмишай агалкьунрай Хельсинкидин Ватандашвилин Ассамблеяди Седакъет Керимовадиз “Ислягьвал” премия ганай. Азербайжан Республикадин Милли Межлисдиз депутатар хкягъун патал тухвай сечкийра Седакъет Керимовади кьведра - 1995 ва 2000-йисара гъалибвал къазанмишна. Амма чIулав къуватри адаз депутатвилин мандат къачудай мумкинвал ганач. Вучиз лагьайтIа адан агалкьунрикай, женгчивиликай вил ягъиз хьана.
Эхиримжи 19 йисуз кьилин редактор яз “Самур” газет акъудзавай чи къелемэгьлидиз вирибуру лезги тIварцIин экв я вун, лезги халкьдин таж я вун лугьузва. Гьахълуни я!
Музаффер МЕЛИКМАМЕДОВ
Баку
Лезги газет
Добавить комментарий