Михьивиликай мах

Хьана-хьанач тама са,
Риваят хьиз амай са,
Жагъизвачир хуьдайди,
Тамун къадир чидайди.
Аслан бегьем кIевевай,
Вилаят хуьн хивевай.
- Гьелбетда, чи Жанавур
Жеда мягькем къаравул, -
Фикирзава Асланди,
Алцумайла хъсандиз.
Чидайди я михьивал.
- Хуьдайди я чIехивал, -
Тереф хвена ламари
Падишагьдин тамарин.
Адани фад фарманна:
- Алай четин заманда
Герек я чаз цIийикIа
Кар тешкилдай шерикар!
Жанавур жен важарчи,
Алатдайвал гужар чи...
* * *
Жанавурдин савдаяр
Хьана цIийи къайдаяр.
Кацихъ кIарма галтадна,
Кьифрез рекьер азадна.
КицI эвезна чакъалдив,
Ких-хабардар магьалдин.
СикIрев - силис, судувал, -
Нивай жеда лутувал?!
Тебрикарна вирида:
“Крар гьатда гъерида!”..
* * *
Гьа икI Цимил кьилихъди
Фена сифте къуьлуьхъди.
Иес чIехи гьамбардин
Мад хъфенач базардихъ.
Са-са емиш дадмишиз,
Са-сад кьилди агъмишиз,
ВакIан саягъ сас гана,
ТакIанбуруз кIас гана.
Бязи куьлуь гьайванрин,
Гьатта гъейри мугьманрин
Хкьунач гьич саламар,
Чирна вичиз уламар...
* * *
Гьа икI садра гьамбардин
Килигдайла пипIериз,
ХъипIрепIри хьиз мармардин
ИцитIда кьиф кикери.
Тажуб хьана акунрал
Элкъвей лацу уьнуьгрин,
КIан жеда кьван къачуна,
Аламатдиз килигиз.
Бирдан хци къармахди
Акъудда кьиф чIиб цавуз.
Кьил элкъвенвай ахмакьдин
Чанда гьатна къайи зуз.
Лугьумир кьван, сефигьдив
Агатайди пац хьана.
Чуьнуьх хьанвай сижифдив
Ам “ревизор” Кац хьана.
Руьгь кьурана Цимилан:
“Хам алажда ЦIараха!..
Гьар са жуьре Кац гила
Кьуна кIанда хванаха”.
- Зун ахъагъ, чан ЦIарах, на,
Ви вилик захъ мез амач.
Вуна ина кIвалахнай,
Вучиз гила къвез амач?
Чанни ваз зи къурбанд я,
Регьимлуди жеч валай.
Вун галайла асант я,
Физ вацIалай ва цIалай.
Ваз кIани кьван твах, къачу,
Дуьдгъвер, ниси, нек ава.
КIантIа кIелен къах къачу,
Уьндуьшкадин кIек ава!..
ЦIарах, гьелбет, буш хьана,
Ахъайна кьиф къармахдай.
Ширин гафар нуш хьана -
Къахариз гьикI темягьдач!
- Жезва заз вун бегенмиш,
Вахъни акьул ава кьван!
Архайин хьухь яшамиш,
Далудихъ зун галай кьван!
Амма чир хьухь: йифериз
И дакIар заз рехъ жеда.
Уьмуьр хас я жуьтериз,
Женгина чун тек жедач...
На ви хам хуьх! За-зи хам,
Кьведавни чав туьк жеда.
Карчивалда лап тамам,
Ягълу жеда! Куьк жеда!
Рази хьана икьрардал,
Рази тежер гуж авач.
Кацин ният инкардай
Кьиферикай вуж ава?..
* * * Йифер-кефер! ХупI
 кацни кьиф
Хамар хуьнин жезбинава!
- Къвез тахьурай са затI гьайиф!
Квадра чандай ифин авай!
Зани неда! Нани дадмиш
Куьк лапагдин ютурдикай!
КичIе жемир, ая уьдмиш
Къапунавай хъуцIурдикай!
Бирдан кьифрен ни галай тум
Фида кацин тIишелай гьа!
- Аквазмачни ваз зун, луту?
АлатначтIа рикIелай гьа?!
- Ваъ!.. Зун кьирай кикериз ви!
Ви вилик захъ мез жедани?
Ишигъ такваз вилерин ви,
Мегер кьилди нез жедани?..
Бизнесчияр, хамар хуьзвай,
Гьар йифиз икI савдадава.
Вирибуруз и кар чизвай.
Амма виняй: “Къайда ава...”
* * * Йикъарикай са юкъуз,
Яргъал чилин дагъларай
Жейран аватна лугьуз,
Агакьда кьван хабарар.
Кьифрез бегьем хвешизва:
- И агьвалат пис жедач!
Дефицит чаз хкизва! -
Жигеррикай шиш жеда!
Яшамишрай чи бизнес!
Кьве кьил галай мишер я!
Чира, дустар, чира нез! -
Регъв элкъверла иер я!..
И фикиррик квайла кьиф
Кац атана ракIарай.
- Амач хьи вахъ югъни йиф?..
Гьиниз квахьна ви кьарай?!
Хъверна каци галачир,
Фена гъерид хъенчIинал.
Белки, герек авачир,
Шулугъ хьана гьа инал.
Кьифрек бегьем хкIуна,
Хъел атана элба-эл.
Вич гуьзгуьдай акуна -
Кьиф туш - пидив ацIай цел!
- Гьикьван пайда вахъ галаз?
Азаб-зиди, кар-види?..
Вучиз чилел гьахъ алач?
Куьз кьацIузвач тIвар види?
- Вуча, Цимил? Ваз ви хам
Хквезмачни мад гьайиф?
ЯтIа... Къазунда за ам!
Тахьайдай хьуй мад са кьиф...
- Эгьей! А куь, кацерин,
Жуьрэтлувал я чалди!
Гила зини кикерихъ
Къуват хьанва ажалдин!..
Гадар жеда кьиф кацел,
Яда адан тIиш пацув.
Акъат хьана кац къецел,
Цава гьатда къивни къув.
Къазун хьана кьведанни
ЦIалцIам хамар чIур хьана.
Мад мусибат жедани -
Дуьнья михьиз кур хьана!..
* * *
АлтIушна алем
Гьарай-эвердал.
Акакь тийиз тIем,
Уьфтер-къиверда!
Кьифре: - Завай нез,
Як-ви пакварал?
Кацини кьифрез:
- Вун гьи такварал?..
Кьифре: - На къахар
Незва, чIут тегъиз!
Каци: - На чIахар
Незва, сам тегъиз!
Кьифре: - На кIвалер
ГьикI туна ракьа?
Каци: - На кIвалер
ГьикIна, лагь, кьакьан?
- Вуна гьикI “Вольва”
Гана ви хциз?
- На рушаз “Волга”
Багъишна, лагь, куьз?
- Гьинай якъутар
Гъана ви папа?
- Гьинай магьутар
Гъана ви руша?..
* * *
Жанавурдив агакьна
Ванер ихьтин савашрин.
- Гьикьван крар алакьна?!
Тфу небгет угърашриз!
Нез чир тахьай нефсериз
Къалум жерди чукIул я!
ТIвал яда куь месериз,
Амукьдайди башкIул я!..
Лагьана икI машинда
Ахцуькьна фад чIехиди.
Акурди туш яшинда
Кьуна ам икI буьркуьди.
СикIер, къуьрер, чакъалар
Гьарма санихъ хъфена.
ЧIар фейи кац япалай,
Эхир, кьифрез хъуьрена:
- Яб це, Цимил, вунани
Нагьакь ина къал туна.
Тамай хъфиз жедани,
Икьван хелвет мал туна?
Кьуна кIанда фад са фенд,
ЧIалал гъидай Рехиди.
Туш эхир ам акьван бед,
Ван тежедай бишиди.
Нехир гъадаз тухуда.
Намумкин я, элкъуьрдач.
ТIегъуьн гьатна лугьуда,
Герек чарар туькIуьрда.
- Тевекуллагь! Вазни гаф
Авач, ЦIарах - къизил зи.
Нагьахъ яна зани арф,
ТIвар авуна кьезил зи.
Ша, фад хамар туьхкIуьрин,
Акван тади куьмекар!
Садра хъсан фикирин -
Нив вахкуда куьлегар?..
МИХЬИВИЛИКАЙ МАХ
Экуьвал - ахвара, Михьивал - махара?..
( КХЬИНРИН ДАФТАРДАЙ )
Мерд АЛИ
Манат
С.Сулейманаз ухшар гъана
Я иеси кьей манат пул!
Мегер вири кIуддани на?
Дегиш жечни ви шеври тIул,
Сагъзавай тан гуддани на?
Вири я ваз базар-савда,
Вири гузни къачуз яни?
Кепек хкуднани кавдач,
Намус валай агъуз яни?
Гьихьтин къамат, гьихьтин гъейрат
Ваз затIни туш, вун – арачи.
ЛаматIвилихъ тежез сергьят,
Артухарда дерт хура чи.
Ви тах артух хьунни гъиле,
Кьаз алахъда инадар чаз.
Ахкваз амукь тийиз виле,
Кьегьатдани къуватар чаз?
Вун шейтIан я, жинерин жинс,
Алдатмишун я ви пеше.
АчухнатIа руьгь вуна низ,
Къаст датIана я ви ашер.
Чидайд туш ваз михьи- чиркин,
МатIар ала шумуд гъилин.
Акурди туш я вахт секин,
Ахвар хана факъир кIвалин.
Тухбурун я вун терефдар,
Хьайиди туш вахъ са мизан.
Хьайиди туш ви нефс яваш,
АцIайди туш я ви къазан…
Вуч патал ваз гана майдан?
Азад гьикIда вакай гардан?..
23.06.14
* * *
Ажеб девир! ЦIам хкажун патални
Савдада тун герек жезва гъвар ина.
Чекмедай я садаз куьгьне шатални,
Гъварцяй физва садан усал чIар ина.
Къизил хьуй ви чирвал. Фидач гьисаба,
Пул тахьайтIа, тула хьана арада.
Жунгав вуна цицIиб патал кьасаба,
Кесиб ятIа, гьамни хар хьиз цIрада.
Гьахъунин кьил кьезил жеда бубу хьиз,
Субут тийиз хьайитIа ам пулуни.
Нефс алахьиз хьайитIани къубу хьиз,
Муьгьтеж жеда нафакьадин чIулунихъ.
Диплом къачу! Къуллугъ къачу!
Арш къачу!
Ви кIурарик дуьньядикай руг жеда.
Кьейидини кучуд мийир - харж къачу!
Къаргъадихъни къизилдикай муг жеда!
Лифер куьз я? Картар куьз я, лагь куьне?
Вуч агакьда къармах хци къузгъунрив?!
Пул аватIа, гъимир рикIел ягь куьне,
Куьд я майдан, неъ, къарабас къадгъуниз.
Пул я вири! Пул галачиз рахамир!
ИчIи гъили мез кьурурда кIалханда.
Я ви дертни садаз бирдан ахъаймир,
Нифретда ваз жизви валай кьакьанда.
Виш дуст ваъ, виш манат це лагь
Аллагьдиз -
Виш лянет ви кучудда са манатди.
Девир гьакI я. Кесиб кузва гунагьди,
Аллагьдивай жезмач жаза жаллатIдиз…
* * *
Аллагьдикай рахун пара регьят я.
Аллагьди ваз уьмуьр акьван кьегьатдач.
Пуллудакай рахаз тахьуй къана вун,
Ада эхдач къаршидални хьана вун…
15.07.14
* * *
Гьа икI тама пакадлай
ЧкIана мад хабарар:
- Як чIур хьана складда
Эквер тахьай йикъара...
Къахар мичIи йифера
Машинралди физ хьана.
Абур гьихьтин рекьер я,
Садаз кьванни чир хьанач...
* * *
Хамарбазрин хабарар
Асландивни агакьна.
- Бес угърийрал лабарар
Вегьез гьакьван алакьнач?..
Агь, Жанавур! Шумудра
Акъвазайд я аксина.
На низ гана умудар?
Крар ийиз терсина...
* * *
Лекь ракъурда Асланди
Кар алакьдай вичелай
Ада архив юзурда
Лап сифтегьан чарчелай...
Дугъриярни угърияр
Са-сад винел акъатна.
Хамар хуьзвай “багърияр”
Къуллугъривай къакъатна...
Къваларилай чIар фейи
Кьиф хъфена серкIвериз.
Тумунин кIвенкI кIар хьайи
Кацни катна муьхцериз.
Хкяна Кард къуллугъдал
Вилаятдин чIехидан.
Руфун тIаз, пел атIугъна
Ракьаравай Рехидан...
* * *
Майдиз жагъай ихьтин мах
Ахъайна за, дустар, квез.
Мубаракрай цIийи вахт
Ва гьакI цIийи сувар квез...
Квахьрай къаних нефсетIар!
Квахьрай чIуру хесетар!
Артух хьурай уьмуьрдин
Лайихарни лезетар!..
Такурай чи экуьвал
Гьатна юргъун ахвара.
Квахь тавурай михьиавал
Муьрхъуь кьуна махара...

1976-2015-йисар
Самур-Махачкъала