Лезги литературадин тарсар гузвай муаллим кIеве твазвайди адан гъилик илимдинни методикадин пособияр тахьун я. За жуьреба-жуьре совещанийрал муаллимриз лугьузва: “Чун акьван кесибни туш. Чав 20I2-йисуз лезги литературадин программа агакьна, 2013-йисуз 7-класс патал “Лезги литература” - цIийи учебник-хрестоматия, гьа и йисуз Къ.Х.Акимован “Лезги литературадин методика” акъатна. Эгер квез куь тарсар деринбур, девлетлубур хьана кIанзаватIа, за хьиз, Къ.Х.Акимован “Лезгистан” энциклопедияни ишлемиша”. Жуван багъри чилин тарих чир хьун, бубайрин кьегьал крарал дамах авун чарасуз герек кар я. Урусрин чIехи алим ва шаир Ломоносова лагьанай: “Чирвилер виридалайни вини дережада авай девлет ва инсан бахтлу хьунин лишан я”.
Акимов Къурбан Халикович, заз чиз, - зари, алим, уьмуьр илимда аваз физвай инсан я. Ам чи литературадал, тарихдал фадлай ва кIевелай машгъул я.
80-йисара зариди 9 роман кхьена. Абур чи халкьди кечирмишай уьмуьрдикай теснифнавай чIехи эсерар я. Виридалайни чIехи кIвалах и йикъара чи гъилиз атай “Лезгистан” - энциклопедия я. И ктабда лезги халкьдин камаллу рухвайри ва рушари гьар са хиляй къазанмишнавай ва давам хъийизвай агалкьунрикай хабар гузва.
И ктабдай за тарс гузвай аялриз чи халкьдин тарих, ада вичин азадвал патал чIугур женгер, къагьриман рухвайрин тIварар ва крар чирзава. Бес и зурба ктаб халкьдин тIвар хкажзавай еке имарат-ядигар тушни?!
Тахьай хьтин, такур хьтин 650 чиникай ибарат ктабда халкьдин тарихдиз, яшайишдиз, адетриз, майишатдин къурулушдиз, культурадиз, литературадиз, искусстводиз талукь кьилер, чарарчинар, шикилар ава. Ана къенин юкъуз лезги халкьдин тIал алай важиблу месэлайрикайни ачухдаказ раханва. Ихьтин ирс аялриз чирун лазим тушни!
Энциклопедия 1850-дав агакьна макъалайрикай ибарат хьанва. Ана чи лезги халкьдин зурба алимрикай, муаллимрикай, зарийрикай, артистрикай, спортсменрикай малуматар ганва. За абур аялриз кIелзава, абуру чIехи гьевесдивди и делилар чирзава. Заз и ктабдикай литературадин тарсара куьмек жезва. Аялрин фикир алатай асирда хьайи: Алупан, Аранан, Урнайран, ВикIегь Шаргиран, II - Вечедин, III - Вачаганан, Жаванширан, Давдакьан, Кюре Меликан, Миграгъ Къемеран, Гьажи Давудан, Кьуьчхуьр Саидан, Ярагъ Мегьамедан, Алкьвадар Гьасанан, Етим Эминан, СтIал Сулейманан, Къази-Мегьамед Агъасиеван, Нажмудин Самурскийдин, Валентин Эмирован, Эсед Салигьован ва масабурун къаматрал желбзава.
Картадай кьегьал рухвайрин тIварар эцигнавай хуьрер ва шегьерар къалурзава: Къазимегьамед, Мукьтадир - Азербайджанда, Герейхановск ва Эминхуьр - Дагъустанда, Алискерово Магаданда ва масанра. За аялриз энциклопедия кхьизвай кас гьуьрметлу Акимов Къурбан муаллим ватандихъ ва халкьдихъ рикI кузвай къагьриман рухвайрин жергеда авайди лугьузва. За фикирзава: “Лезгистан” энциклопедия гьар са муаллимдин столдал хьуниз лайихлу я. Чил ракъини, инсан гьакъикъи крари гуьрчегарда лугьудайвал, чи тарсарни и зурба ктабди деринарда.
Сегьерханум ОСМАНОВА
Лезги газет
Добавить комментарий