Малум тирвал, 2015-йис РФдин Президент Владимир Путина чи уьлкведа Литературадин йис яз малумарнава. И кардихъ чIехи метлеб ава: Россияда литература вилик тухуниз, яратмишдай интеллигенциядин кIвалахдиз лазим тир къимет гузва, шаирар, писателар патал мадни гегьенши майданар ачухзава. Акьалтзавай несилар, Ватандиз, Россиядин халкьарин баркаллу крариз ва адетриз гьамиша вафалубур яз тербияламишунин жигьетдай литературадихъ зурба метлеб ава.
Литературадин йисахъ галаз алакъалу яз заз жуван макъалада къадим Дербентдин са жерге зарийрикай ва шаиррикайни рахаз кIанзава. Дегь заманайрин тарихдин, архитектурадин ва медениятдин ивирралди девлетлу, ачух цавун кIаник музей яз вири дуьньядиз машгьур хьанвай и шегьер яратмишдай бажарагърин маканни я. Шегьердихъ хьиз анин эдебиятдихъни дамахиз жедай хьтин тарих ава. Газетдин са макъалада вири тарихдиз къимет гун, адакай гегьеншдиз рахун, мумкин кар туш. Гьавиляй заз и сеферда Дербентдин эдебиятдин лап чIехи векилрин ирс, абурун кар къе гьакъисагъвилелди давамарзавай шаиррикай ва писателрикай ихтилатиз кIанзава.
60-80 ва ибурулай виликан йисарани Дагъустандин эдебият вилик тухунин кардик дербентви шаиррини писателри - Хизгил Авшалумова, Миши Бахшиева, Михил Дадашева, Феликс Бахшиева, Сергей Изгияева, Лазарь Амирова, Зоя Семендуевади ва масабуру лайихлу пай кутуна. Алай вахтунда абурун яратмишунрин рехъ татрин жегьил шаирар тир Иосиф Бахшиева ва Пейсах Мишиева бегьерлудаказ давамарзава.
Шад жедай кар ам я хьи, къадим Дербент Дагъларин уьлкведин, кьилди къачуртIа Кьиблепатан Дагъустандин, вири миллетрин шаиррин ва писателрин макан я. Ина жуьреба-жуьре чIаларал яратмишзавайбурухъ галаз лезги шаирар тир Азиз Мирзебегова, Кичибег Мусаева, Фехредин Оружева, Къариб Къарибова, Гьажиагъа Мегьамедшерифова ва и макъаладин авторди шииратдин алемда чпин устадвални къалурзава. Абурукай гьар садахъ яратмишунин барадай хсуси хатI, зигьин ава, вирида лезги ва урус чIаларалди кьилдин ктабар акъуднава. Чпин уьмуьрдин са кьадар вахтунда Дербентда яшамиш хьуналди, шииратдин чIехи устад СтIал Сулеймана ва шаир, ватанперес Абдул Муталибовани ина хейлин эсерар яратмишайдини рикIелай алудна виже къведач. Дербентдин эдебият девлетлу хьуник лайихлу пай кутур ва и кар къени давамарзавай азербайжан халкьдин шаиррин арада Нариман Агъасиев, Камал Алиханов, Шихибрагьим Манафов (чпиз Аллагьди рагьметрай), Рена Дербенди, Тегьмираз Имамов, Тагьир Салигь, Фэхреддин Гэрибсес, Эльман Аббас, Къурбан Алиев ва масабур ава.
Табасаранрин агъсакъал шаир Къазиагьмед Рамазанован ва шаир дишегьли Гуьлбике Омаровадин яратмишунрини Дербентдин шаиррин ва зарийрин чIалан устадвилин хазинада лайихлу чка кьазва.
Къадим Дербентда яратмишдай интеллигенциядиз вири рекьер ачух я, шаирризни писателриз шегьерэгьлийрин патай лайихлу гьуьрмет ва кIанивал ава. Инин медениятдин маканра, театрра, ктабханайра ва мектебра мукьвал-мукьвал шииратдин межлисар, шаиррихъ ва зарийрихъ галаз гуьруьшар, кьилдин шаиррин юбилеяр кьиле тухун адет хьанва. И жигьетдай РДдин лайихлу муаллим Агъаширин Давудович Давудова регьбервал гузвай 21-нумрадин юкьван мектебдин коллективдин кIвалах иллаки тарифуниз лайихлу я. Ина тек са алатай йисуз СтIал Сулейманан ва Хуьруьг Тагьиран юбилейриз бахшнавай мярекатар вини дережада аваз кьиле фена. Мадни башкъа, мектебда эдебиятдин кружокни кардик ква. Шегьердин администрациядин къарардалди и мектебдиз СтIал Сулейманан тIварни ганва. Виш асиррин шагьид тир Дербент Кьиблепатан Дагъустандин эдебиятдин меркездиз элкъвенва.
Ина шаир, филологиядин илимрин кандидат Кичибег Мусаев кьиле аваз Дагъустандин писателрин Союздин отделение тешкилнава, азербайжанрин шаир Тагьир Салигьа кьил кутуналди литературадин “Гуьлуьстан” (цуькверин макан) тешкилат кардик ква. И тешкилатди азербайжан, лезги, тат, урус, табасаран, агъул, дарги ва Дагъустандин маса халкьарин вишелайни гзаф яратмишдай къуватар-шаирар, писателар, публицистар ва таржумачияр сад авунва. Абурун кьилдин ва умуми ктабар акъатнава.
Мукьвал-мукьвал ина яратмишдайбурун иштиракчивал аваз заседанияр кьиле тухузва, шаирринни писателрин эсерар веревирдзава меслятар къалурзава. Шегьердин винидихъ тIвар кьур 21-нумрадин юкьван мектебда ХХасирдин Гомер, Дагъустандин эдебиятдин диб кутурбурукай сад тир СтIал Сулейманан музей ачухунин кIвалахар башламишнава, экспонатар кIватIзава. Музейдиз сад лагьай экспонат - чIехи шаирдин суьрет, лезги халкьдин баркаллу хва Имам Яралиева багъишна.
Дербентда Дагъустандин халкьдин шаир Расул Гьамзатован экуь къаматдиз, адан яратмишунриз гьамиша гьуьрметзава. Шегьердин 20-нумрадин юкьван мектеб адан тIварцIихъ янава. Ина шаирдин музей ачухнава, гьаятдани кьакьан тепедал “Лацу дурнайрин” гуьмбет хкажнава.
Чкадин шаирри Дербентдин 2000 йисан юбилейдин сувариз гьазурвилер акуникни чпин лайихлу пай кутазва. Юбилейдиз бахшнавай шиирар теснифзава, мярекатар тешкилзава. Шаирар тир Кичибег Мусаеван, Гьажиагъа Мегьамедшерифован ва и макъаладин автордин ктабар, Дербентдин шаирри къадим шегьердикай кхьенвай шииррин махсус кIватIал (урус чIалалди) чапдай акъатдайвал я.
Къейд ийин хьи, шегьерда эдебият вилик тухуниз, чкадин шаиррин яратмишунар машгьуруниз абур метлебдин ва идеядин рекьяй дерин мана авай эсерар теснифун патал ашкъиламишуниз Дербент шегьердин мэр, вични шаир тир Имам Яралиева датIана кьетIен фикир гузва, къайгъударвал ийизва.
Нариман КЪАРИБОВ
Лезги газет
Добавить комментарий