“КIанзава заз зи гелер таз чилерал…” - икьван маналу цIар за Даниял Мегьамедован “Рубаияр” тIвар алаз 2011-йисуз чапдай акъатнавай ктабдай къачунва. Шаир-художник хьиз вич са акьван машгьур ийиз алахъначтIани, педагог, литературадин месэлайрал машгъул алим, журналист, камаллу насигьатчи, вижевай хизандин кьил, яр-дустунал рикI алай инсан хьиз, и йикъара вичин 70 йис тамам хьун къейдзавай Даниял Зиядинович Мегьамедова амукьдай крар тIимил авунвач. Ада тунвай гелерикай чун лап куьрелди рахазва.
Даниял Мегьамедова чи газетдихъ галаз гьеле вич хайиди тир КIварчагърин хуьруьн (Сулейман-Стальский район) школада амаз (алатай асирдин 60-йисар) алакъа хуьзвай. А чIавалай инихъ печатдай адан цIудралди хъсан очеркар, макъалаяр, шиирар, мажараяр, гьикаяяр акъатнава. КIелдайбурун вилик ада “Илгьамдин гелер” (2006), “Чубарукар” (2011), “Рубаияр” (2011), “Етим Эминан уьмуьрдинни яратмишунрин рехъ (2003) ктабар гъана. Эхиримжиди ада, алим-литературовед яз, чи халкьдин руьгьдин лап кьакьан кукIушрикай сад тир классик Етим Эминан ирсиниз талукьарнавайди я. Ана гзаф йисара, чIехи шаирдин ирсинин гелера къекъвез, кIватIнавай марагълу материалар гьатнава. Шаирдикай литературадин илимда авай хейлин фикирар санал кIватIнава, абуруз алимди вичин вилерай, рикIяй къимет ганва. Эминан руьгьдин къамат вичин саягъда арадал гъанва. Жуьреба-жуьре себебралди илимрин кандидатвилин дережа хуьнив агакьначтIани, тIвар кьунвай монография вичел гележегдани цIийи аямдин эминоведри амал ийидайди хьанва.
“Чубарукар” ктаб гъвечIи яшдин аялар патал кхьенвайди я. Ада аялрин фикир желбдай эсерар (каламбурар, метаграммаяр, анограммаяр, мискIалар, гьатнава. Лап къадирлуди шаир-педагогди теснифнавай “Шииррин азбука” я. Ина чи лезги алфавитдин гьар са гьарфуниз ам кIелиз, чириз, рикIел хуьз куьмек гузвай кьве-кьве цIарар бахшнава. Яни авторди гзаф четин, гьа са вахтунда гьуьрметдиз лайих авай зегьмет чIугунва. Ингье кьве мисал:
А. Афнияр хьана цIи кьадарсуз сала.
Абур атIуз фенва ведро гваз хала.
Б. Бул хьана багъда емишрин бегьер.
Бубади кIватIна са бидон ичер…
Даниял Зияудиновича хайи хуьруьн муьжуьд йисан школадилай гуьгъуьниз Дербентдин педучилище (1966-йис), ДГУ-дин филологиядин факультет (1974-йис), 1984-йисуз гьа ина аспирантура акьалтIарна.
Педагог яз ада сифте вичин хайи школада, 1987-йисалай Каспийск шегьердин гимназияда (школа-интернатда) кIвалахзава. Ина Дагъустандин халкьарин музыкадинни хореографиядин ирс, идахъ галаз сад хьиз, хайи чIалар, литератураяр, адетар (культураяр) дериндай чируниз кьетIен фикир гузва. Даниял Зияудиновича и муаллимрин секциядиз руководство гузвай. Интернатда сифте яз чи милли культурайриз талукь яз кьиле тухвай фестивалда иштиракдай кьисмет зазни хьанай. Чи гьар са миллетдин (лезгийрин, аваррин, даргийрин, къумукьрин, лакрин, табасаранрин) векилрин аялри милли парталар, хуьрекар гьазурунихъ галаз сад хьиз, кIвалин-къан хейлин адетарни устадвилелди къалурзавай. Хайи чIаларал тамамарай манийри, авур кьуьлери ина чи Дагъларин уьлкведин руьгь авайди тестикьарзавай.
Мад са къейд: Д.З.Мегьамедова тарс ва тербия гайи аялрикай 21 касди илимрин кандидатвилин, 4 касди илимрин докторвилин дережаяр хвенва.
Ихьтин тербия гузвай муаллимар государстводин патайни фикир тагана амукьдач. Даниял Зияудинович Дагъустан Республикадин, 2006-йисалай РФ-дин лайихлу муаллимдин чIехи гьуьрметдин тIварарин сагьиб я.
Журналист яз ам РФ-дин журналистрин Союздин членвиле кьабулна. “Лезги газетдин” редакцияди адан зегьмет ва кардиз вафалувал жуьреба-жуьре пишкешар гуналди къейдна.
Даниял муаллимди вичин кайвани Шемиядихъ галаз чIехи ва гьуьрметлу хизанни арадал гъанва: кьве рушни кьве хва. Вирида кьилин образование къачуна, чпин кIвал-югъ кутуна, гьуьрметлудаказ яшамиш жезва. Къе хтулрин чIехи къифле арадал атанва, саки вирибуру асул гьисабдай къанун-къайда хуьдай органра къуллугъзава.
Даниял Зияудиновича алай вахтунда ял язава. Мумкинвал хьайивалди цIийи эсерар яратмишзава.
Чна чи амадагдиз, вафалу дустуниз, гьуьрметлу чIехи муаллимдиз агакьнавай дережаяр ва алукьнавай ЦIийи йисни рикIин сидкьидай мубаракзава.
Яшамишрай гьар са хва, руш
КIварчагъ дередин,
Шуьрбетри туьнт ийиз сархуш
Къуччагъ дередин!
Агъадихъ чна юбилярдин эсеррикай гузва.
Даниял Мегьамедов
* * *
КIанзава заз зи гелер таз чилерал,
Са вуч ятIан арадал гъиз гъилерал,
Зи гелери шадвал гъурай инсанриз,
Бахтунин хъвер къугъваз жервал
сиверал.
* * *
Инсан, уьмуьр яргъи хьнухь паталди,
Фуни тIуьна кIанда жува гьалалдин,
Вич камаллу сабурлу кас, чир хьухь ваз,
Амукьда и чилел пара яргъалди.
* * *
Жуван намусдал авурла леке,
Ам гунагь я ваз тежер кьван еке.
Аллагьдин вилик хиве яхъ тахсир,
Амукь тийирвал фашалвал рикIе.
* * *
Къужахда за кьазва дуьнья рикIивай,
Бахтунин цуьк тIалабзава чиливай,
Зун ашкъидин лувараллаз цавава,
КIанзавач заз къакъатиз зи кIваливай.
* * *
Вун садрани пехил жемир чарадал,
Жувани са затI акъуда арадал,
Азиятар зегьметар ваз акурла,
Хкаж жеда хазинадин харадал.
* * *
Ваз теклифар гайитIани къадрани,
ЧIуру кардив эгечIмир вун садрани.
Мукъаят хьухь, Аллагьдихъ пак ягъар кас,
Гьар кпIунал шукур гъида вадрани.
* * *
Шариатди негь авуна хъун чехир,
Инсандин пак руьгьдал ялда ам пехир.
Дустар галаз къе зун ава межлисда,
Бокал чехир хъун я жал зи тахсир?
* * *
АкIурна багъда са ципицIдин чIере,
Бегьер гудай ада мус къведа бере.
Фикирзава за чехирдикай гьеле
ЦипицIар дигмиш тахьанмаз хуьре.
* * *
Булахдин гьамгадиз ухшар я эрекь,
Хъвайилахъди пелез акъатзава гьекь,
Ифин жеда дамаррал азад ви кьилин,
Ширин чандай чукурда сад къай, садни мекь.
* * *
Эгер ажуз хьайитIа вун уьмуьрда,
Мукьвадани вун межлисдай чукурда.
Вун девлетдин сагьиб ятIа кIубан яз,
Къизилгуьллер ви рекьера чукIурда.
* * *
Дустар ава стхаяр хьиз багьа тир,
Дустар ава четин юкъуз чара тир,
Дустар ава мез ширин я вирт кьадар,
Амма гуьгьуьл зегьримардин хара тир.
* * *
Инсан я кьван, вичин утагъ, кIвал авай.
Инсан я кьван сад садахъди къал авай.
Инсан я кьван, дуствилин нур рикIеваз,
Зегьмет чIугвар багъни бустан, сал авай.
* * *
Агъзур жуьре чIал гана квез, инсанар,
ВацIар гана, гьуьлер гана, майданар.
Бес хьанач квез, къал-макъалда гьатнава
Гъавурда хьухь, и дуьньядин мугьманар.
* * *
Пашман рикIиз эсердач ви гафари,
Гъам-хажалат хутахдач хьи цавари.
Вири крарни кьиле фидач кIанивал,
Куьн шадаррай муьгьуьббатдин лувари.
* * *
ТакIанзавай жедач рикIер сад ийиз,
Нивай жеда хъуьтIуькай ваз гад ийиз.
Муьгьуьббатдин къуват пара агъур я,
Алакьдани вавай гьиссер шад ийиз?
* * *
Дерт акурдаз дердинин тIал чир жеда,
Мал хвейидаз нехирда кал чир жеда,
Ватандал рикI алай касдиз, чIалахъ хьухь,
Гъурбатдани дидедин чIал чир жеда.
* * *
Хуш тир инсан дуьшуьш хьайи береда
Хуш фикирар пайда жеда келледа.
Намерд инсан акурлахъди вилериз,
Буьркьуь хьана акIида вун лиледа.
* * *
Ламракай шив гьич садрани жедай туш,
Кими касдиз акьуллу гаф чидай туш.
Заз ван хьанач зи уьмуьрдин береда,
Вири ксар арифдар яз хадай туш.
* * *
Садрани, дуст, вун жемир акI ажуз,
На кьил куьрсна кIандач заз гьич агъуз.
Кьейилани амукьдайвал жуван тIвар,
Хъсан крарин вун сагьиб хьурай лап шаксуз.
* * *
Дугъри касдиз жеда дугъри хьиз вири.
Тарашчидиз жеда угъри хьиз вири.
Бишидаз ван текъвер маса инсанрин,
Гьа вич кьадар жеда биши хьиз вири.
* * *
ТIалдин дарман акунай заз ахварай,
Гъам гьатнач, лув гузвай за цаварай.
Азиз духтур, куь зегьметар чида заз,
ТIазвай рикIиз, тавакъуйда, чара я.
Мерд али
Лезги газет
Добавить комментарий