Мирзехананни Гуьллеран хизанда аял авачиз кьвед-пуд йис тир. Са шумуд йисалай абуруз са руш хьана. Диде-бубадин шадвилихъ кьадар авачир. Гзаф гуьрчег рушал Гуьзел тIвар эцигна. Ам фад-фад чIехи жезвай. Вичин таярин-туьшерин арада руш гьамиша чIехиз аквадай.
Са акьван йисар алатнач, адан буба рагьметдиз фена. Дидени руш кьилди амукьна. ХъуьтIуьн са яргъи йифиз Гуьзел дидени галаз чими пичинин патав сариз кек ягъиз ацукьнавай. Рушан рикIел садлагьана буба Мирзехан атана. Ада дидедивай хабар кьуна: “Я диде, вуна зи бубадикай са ихтилатни ийидач эхир, ам гьакьван писди тирни?” - “Я чан руш, ви бубадиз женнет кьисмет хьурай. Ам хуьрекIвале аватIа чир хьайиди туш. Зи кефи ви бубади гьич хайиди туш. За вуч лагьайтIани гъидай, гьи кIвалах лагьайтIани ийидай. Садрани захъ галаз хъел кваз, къал алаз рахай кас туш” - лагьана дидеди, вилел атай накъвар михьиз.
- “Са бязи итимар кIвале къал твадай, хъвана хтайла паб гатадайбур жеда эхир. Бес ваз буба акьван гьикI муьтIуьгъ хьанай?”. Диде яргъалди кисна акъвазна, ам фикирдик акатнавай. Руша суьгьбет авун тIалабзавайди акурла, ада итим гьикI вичиз муьтIуьгъарнайтIа, ихтилатна.
- Заз и ихтилат чIехибурувай ван хьайиди тир. ГьикI жедатIа лагьана, зани ахтармишна. Са сеферда зунни ви буба ацукьнавайла, зун, адан метIел гъил эцигна, къарагъна. Ада чуькьни авунач. Йикъар алатна. Ахпа зун, адан къуьнел гъил илисна, къарагъна, мад ви буба секин тир. Пуд лагьай сефердани зун, ви буба ацукьнавайла, адан кьилел кIевидаказ гъил илисна, къарагъна. Ви буба, чуькьни тавуна, хъуьрез акъвазнавай. Гьа йикъалай ам, кIиринихъ галкIай балугъ хьиз, зи гафуна гьатна.
Рушаз дидедин ихтилат хъсан акуна. Лугьумир хьи, и вахтунда къунши хуьре Сефибеганни Мерзиятан хизандани са акьуллу гада чIехи жезвай. Мад абуруз аялар авачир. Гададин тIвар Керем тир. Гада чIехи хьана мехъерар ийидалди, адан диде Мерзият рагьметдиз фена.
КIвале Сефибегни Керем кьилди курпашман яз амукьна. КIвалин кIвалахар вири Керемал аватна. Сефибегаз гада эвленмишиз кIанзавай. КIвале рикI дарих хьайи Сефибег са юкъуз кимел атанвай. Салам гана, ам итимрин арада ацукьна. Винидихъай кимел мирес Мирзерагьимни атана акъатна. Жузун-качузун авурдалай кьулухъ Мирзерагьима Сефибегаз лагьана: “Я мирес, заз накь ви кIвализ къвез кIанзавайди тир. Вун атана кьуьзуь хьанва, я вуна ваз пабни хканач. Квез кIвалин кьил кьадай, фу чрадай, пек-партал чуьхуьдай са дишегьли кIанда. Ви гада агакьнава, гьадаз кьванни са мехъерар ийидайвал хьуй”.
- Валлагь мирес, гьа фикирар кIвале ацукьай чкадал зани ийизва. Бес зун кьейила, Кереман эхир гьикI хьуй лугьуз? ТуькIвей руш низ аватIа чидачни ваз?
- Гун-тагун заз чидач. Къиличханрин хуьре Гуьллер лугьудай дишегьлидиз гзаф гуьрчег руш авалда. А руш кIандай чкаяр гзаф ава, амма Гуьзел садазни физвач. Гуьзел рушан тIвар я.
- Садазни фин тийидайди зи Керемаз къведани?
- Низ чида, я мирес, кьисметар гьикI жедатIа. Аллагьдин кьадардалди, белки, ам Керемаз кьисмет жен.
Пакад йикъан экуьнахъ Сефибег Керемни галаз къунши хуьруьз рекье гьатна. Идавай-адавай хабар кьуна, абуру Гуьллеран кIвал жагъурна. КIвалин рак гатайла, Гуьллера рак ахъайна.
- Куьне мугьманар кьабулдани?
- хабар кьуна Сефибег бубади.
- Хъсан мугьмандиз чи рак гьамиша ачух я, - лагьана Гуьллера. Ша, буюр. Мугьман халкь авур Аллагьдиз шукур хьуй. Ацукьна, хваш-беш авурдалай кьулухъ кIвалин иесиди мугьманрин вилик фузатI эцигна, вичин гъиле авай кIвалах хъийиз а патал алай кIвализ фена. Керемаз Гуьзел акурла, гзаф бегенмиш хьана. Фу-затI тIуьрдалай кьулухъ Сефибега вичин ихтилат башламишна.
- Я Гуьллер вах, вуна хабар кьадач хьи чавай чи дерди-бала вуч я лагьана?
- Мугьмандивай хабар кьадай адет чи хуьре авач, мугьманди вичи лагьана кIанда ман, вичин дердигьал вуч ятIа.
- Чаз, Аллагьди гайитIа, вахъ галаз къавумвал ийиз кIанзава. Чаз ви гаф вуч ятIа, чир хьана кIанзавай.
- Жегьилар рази хьайитIа, завай вуч лугьуз жеда, - хъверна Гуьллера. Гуьзелазни Керем акунмазди гзаф бегенмиш хьанвай. Ам бегенмиш тежедай хьтинди тушир: кьакьан буйдин, къумрал якIарин, акьуллу, чIехи-гъвечIи чидай гада. Гуьллера Гуьзелавай хабар кьурла, руша вич рази тирди лагьана.
- Виридан балаяр бахтлу хьуй.
Им гьар са диде-бубадин мурад я, - лагьана, ада мугьманриз вичин руш рази тирдакай хабар гана.
Жегьилри гурлу мехъерар авуна. Бахтлу хизан шаддиз, сад-садан хатур хан тийиз яшамиш жезвай.
Варцар-йисар къвез алатзавай.
Гуьзеланни Кереман хизанда велед хьана. Гьамиша гьа са къайдадин уьмуьр Гуьзелаз хуш тушир. Адаз кIвалахал физ кIан хьана. Керема лагьана: “Я Гуьзел, ваз вуч бес жезвач? Недайди, алукIдайди вири бул я. За квез са куьникайни дарвал гузвач”.
Гуьзел вичин гафунал акъвазнавай. Керемаз папан кефи хаз кIан хьанач. Абуру аял ясли-бахчадиз вугана. Гуьзел кIвалахал физ хьана. Са варз-кьве варз. Гуьзел акваз-акваз дегиш жезвай. Вичин пад-кьил туькIуьрунин гъиляй адаз я кIвал, я итим, я аял аквазмачир. КIвализ хтай итимдин вилик гъваш лугьудалди фуни эхцигзамачир. И кIвалахар вири Керемаз аквазвай. Гуьзел мукьвал-мукьвал кIвалахдилайни геж хквез хьана. Вун геж вучиз хквезва лагьайла, ада Керемаз атIай жавабар гудай: “Ваз вуч ава? КIвалах за ийизватIани, тади ваз гузвани?” Югъ-къандавай Керемаз Гуьзелан гафар, кIвалахар, ада вич тухузвай къайдаяр хуш жезвачир. Секин хизанда къал гьатзавай. ИкI жедач, фикирна Гуьзела. Са вуч ятIани авуна кIанда. Керем са къайдада жуваз муьтIуьгъарна кIанда. ТахьайтIа, зи хизан чкIида. Садлагьана Гуьзелан рикIел чими пичин патав са мус ятIани вичиз дидеди авур ихтилат хтана. Гьа дидеди авурвал зани ийида. Белки, Керемни, балугъ хьиз, зи кIирина гьатин, - фикирна ада. Гуьзела вич тухузвай къайдайрикай адан дидедизни хабар тир, амма ада рушан кефи хадачир, езнедин вилик адаз са чуькьни ийидачир.
Пакамаз фу тIуьна, столдихъай къарагъдайла, Гуьзел, Кереман метIел гъил илисна, къарагъна. Керем и кIвалахдин гъавурда акьунач. Са тIимил йикъар алатна. Керемни Гуьзел телевизордиз килигиз ацукьнавай. Аялдин гуьгъуьниз къарагъдай амалар авуна, Гуьзел, Кереман къуьнел кIевидаказ гъил илисна, къарагъна. Керем Гуьзелаз чин чIурна килигна, амма са чуькьни авунач. Са гьафте кьван арадай фена. КIвалахдилай галат хьана хтанвай Керем, фу-затI тIуьна, пичиниз далу гана, кьилик хъуьцуьганни кутуна, телевизордиз килигзавай. Гуьзелни, са квел ятIани машгъул яз, Кереман кьил галай патахъ ацукьнавай. “ТIуьр афарди сивяй кьур акъудзава, са истиканда авай яд кьванни хъван” - лагьана, Гуьзел, патав гвай Кереман кьилел гъил илисна, къарагъна. Керемаз и кар гзаф такIан хьана. Пис хъел атай Керема пичинин патав гвай чхадал Гуьзелан кIвач яна хана. “За икьван чIавалди эхна, жуваз жуван чка чирна ацукь. Итим итимдин чкадал хьана кIанда, паб папан”, - лагьана, Керема Гуьзел больницада эцигна ва адан дидедиз и кардикай хабар гана. - Гуьзел гурарин кьилел акьалтайла, эхиримжи кIар хана, гурарай аватна больницада ава.
И ван галукьай диде тадиз больницадиз рекье гьатна. Ам больницадиз агакьайла, Гуьзел, кIвачни гипсина туна, къатканвай. Палатадиз атай дидеди “ГьикI хьана, вахъ вуч хьана, чан руш?” - лагьана.
- Я Аллагь, диде, ви гьа мез атIуй, заз чIуру рехъ къалурай.
Дидедин рикIел вичи авур ихтилат хтана. Вахтар алатна, Гуьзелни больницадай хтана, амма Керем адахъ галаз санал ацукь хъувунач. Хизан чкIана. Гьа вахтунда дидеди ахьтин ихтилат ахъай тавунайтIа, ихьтин чIуру карни арадал къведачир.
АЛАВА
Гьар са диде-бубадин мурад чпин веледар бахтлу хьун я. Амма уьмуьрда ахьтин дуьшуьшарни жезва хьи, дидеяр, бубаяр себеб яз веледар бахтсуз жезва. Гьич садрани куь веледриз пис рекьер къалурмир, герексуз насигьатар гумир. Винидихъ ачухнавай хьтин кьисметар чи веледрихъ тежедайвал.
Хилес АЛХАСОВ
Лезги газет
Добавить комментарий