ДЕРБЕНТ. 1987-йис. Майдин вацран экуьнин вахт тир. Ракьун рекьин вокзалдин кьулухъ майдан гала. Поезддай эвичIайбур, гьа майдандилай фена, шегьердиз гьахьзава. Майдандин къерехдив къаш-къамат авай, кьакьан буйдин жегьил итим акъвазнавай.
ЧIулав айнаяр алай. Гъиле элкъуьрна кIватIнавай лацу чар авай. Акурбуру фикирзавай жеди, ам гьукуматдин са векил, са жанаби я лагьана, са нин ятIани чIехидан вилик атанвай. И жанабиди, тарцяй нуькIерин луж вилив хуьзвай чинеругди хьиз, гьар са касдиз вил язавай.
Ни шак ийида ахьтин абурлу, акунар алай жанаби кас луту жеда лагьана? Пул кIанзавай лутудиз, пул! Йифиз ахварни атанвайди туш. Гьавиляй ам экуьнахъ фад гъуьрчез экъечIнавайди я. Къвез физвай инсанар майдандилай шегьердихъди: кьве-кьвед, пуд-пуд…Тади кваз физвайбурни, яваш-яваш физвайбурни авай. Гьар садаз чIулав айнайрай акI килигзавай хьи “жанаби”, на лугьуди, адаз чинлай чир жезвай ихтибардиз къведайди.
Ван атана лутудиз: кьулухъай кIевиз рахазва. Явашдиз чин элкъуьрай адаз акуна, скамейкадал кьве яшлу кас ацукьнава. Япар галай вили бармак кьилел алай кьурай якIарин итим кIевиз рахазва. “Акейла муькуьди бишиди я…Хуьрерай атанвайбур я”, - гъавурда гьатна луту. Вичел шак тефидайвал, ам абурун кьулухъ галай скамейкадал, кIвач-кIвачел вегьена, агъайнидаказ ацукьна. ЧIулав айнаярни алаз, газет ахъайна, вилик кьуна, яб гузва.
Вили бармак алай кьуьзек рахазва: Зи хтул Бислер ганва. Гьадав вугудай са хъсан гибе хьуй, гам хьуй лагьана, къиметдик квай са затI къачуз кIанзава заз. И ван хьайи лутудиз рикIикай гар кIвахьай кьван регьят хьана. Адан гъил тадиз вичин жибиндал фена. Адаз акI хьанвай, кьуьзекан жибинда авай пул атана вичин жибинда гьатай хьиз…
“Гьа-а, им зи итим я” - жанавур кIелез килигдайди хьиз, килигзава ам и ажуз кьуьзуь касдиз. Чеб-чпикай гъарикI хьанвай кьве кьуьзека чпин дерди-гьал ачухдиз ийизвай. Лутудини пластинкадал кхьизвайди хьиз, вичин фикирдиз къачузва, рикIел хуьзва абуру лугьузвай тIварар.
- Зи къавум Таймазан гада ава ина. Милицадин капитан я. И вокзалдик ква. Абдул я вичин тIвар, - рахазвайди вили бармак алай кьуьзек я. - Гьадан патав алад лагьанвайди я заз. Милицайриз чизвайди ялда гьинра хъсан шейэр аватIа. Гьада куьмек гуда заз! Авай кар ам я гила, заз чинлай чизмач гьа Абдул. АтIа аял чIавуз чидайди тир. Фадлай акунвач… “Ажеб! - далу чухвай кьван регьят хьана лутудиз. - Им зи гъиляй кьенвайди я!..” - лугьузва рикIяй, кьуьзека атIа кас чинай чидач лагьайла.
Япарал залан халуди лугьузва: Алад ман ятIа гьабурун отделдиз, чирвал це жуван, атанвайди лагь.
- Фейиди я зун, - гьарайиз лугьузва бишидаз ван хьун патал, - атайвалди фенай зун! Авач, ам фенвалда! Хтана кIанзавайди ялда!
- ЯтIа хкведа ам. Хъсан сят хьуй, ви кIвалахар туькIуьрай яллагь, чан Рчаб, лагьана, хъама алай халу къарагъна, вичин асани къачуна, яваш-яваш фена.
Кьулухъай ибуруз яб гайи лутудиз чизвайди яз хьана и кьуьзека лугьузвай капитан Абдул. Адакай хъелни авайди тир и лутудиз, вич ада вокзалдик сумкадай пул авай кисе акъуддайла, кьурди я лугьуз.
“Хъсан я ман гьакI ятIа! Кьве къуьр санал яда за: вазни кьисас хьуй, капитан, ви кьуьзекни “михьи” ийида за!” - ихьтин фикирар аваз, чиник хъвер кутуна, ацукьнавай яшлу касдин вилик къвезва ам.
- Рчаб халу вун ян? Заз дахди хабар ганай вун къе къведайди, - лагьана, ада гъил вугана кьуьзекав.
- Эхь, хтул, зун Рчаб халу я! Вун Абдул яни?!
- Эхь, зун Абдул я, Рчаб халу. Дегиш хьанван, чир жезмачни зун?..
- Чир хьана-хьанач,.. жуванди хьайила,.. жуванди аваз хьуй гьина хьайитIани!
Вун акурла зун, чи хуьруьн кимел акъат хъувур кьван викIегь хьана! - лагьана шад хьайи кьуьзек, чиник мили хъвер кваз кIвачел акьалтна.
- Я ча-а-ан халу-у, чун чибур я, завай ина вуч хьайитIани жезвайди я. Гена ви кефияр гьикI я? Хуьрера мад вуч хабарар ава? Бислер ганва лагьана зенг авунвай заз дахди. Гьиниз ганва? Хуьре ганвани, тахьайтIа, -лугьуз, акъваз тийиз лап халис хтул хьиз рахазва луту. Ада кьуьзекри авур ихтилатар рикIел хвенвай. Кьуьзекни инанмиш я, ада, ам халис Абдулай кьунва.
- Рчаб халу, мад инал жеч хьи ихтилатар-жузунар, ша кIвализ хъфин чун.
Дуьз лагьайтIа свас кIвале авач, вунни рекьяй атана галат хьанвайди я, са кIус ялни ягъун хьуй ваз, ша чун инал алай ресторандиз фида. Хуьряй атанвай халу ресторандиз тухуз жедачни завай! Са пачагьдин тIуьнар ийида чна! Хъфейла хуьре тариф ийидай са карни жеда! Сагърай хтул, сагърай! - ресторандин тIвар кьурла, чидач кьуьзуьдахъ адан ванцихъай ичкидин ял галукьнатIани, гьикI хьанатIа, кьуьзека гьанихъ кьил элкъуьрна.
Хва текьейдан ички, яраб вал, ченгидал хьиз, темягь тефей сад аватIа Иблисрин иблис ички…
Шад хьайи жанаби лутуди “халу” хъуьчIуькай кьуна, халис вичин багъри хьиз, тухвана вокзалдик квай ресторандиз. Чин цлахъ жедайвал пипIе ацукьарна. Фена, хуьрекар гъизвай дишегьлидиз лагьана:
- Гьазуран вуч аватIа, фад гъваш!
Эрекь гъваш! - анлай тадиз хтана и къурбанд агьилдиз хълагьзава: - исятда вири къведа столдал. Са сивел элягъин чна, ахпа за фена къачуда гибе! Вун инжиклу ийидач за базарра къекъуьриз.
- Эхь, хтул, эхь. Сагърай вун. Бес такуна-такуна, къе шегьерда чун чал туьш хьайила, са дуьз хвашгелди хьун лазим я, - кьуьзека гъил рюмкадал чIугуна. Явашдиз зигрингрин ванер авуна. Кьуьзека тIур къачуна, лутуди кIуь афни сивиз вегьена, мад рюмкаяр ацIур хъувуна. АцIурни ийизва рюмкаяр, лап Каспий гьуьл хьиз, сивив кьван.
Гьадани вуч авурай касди, рикIик тади ква ман: кьуьзуьдав гвайди фад вахчуна къарагъна кIанзава, тахьайтIа низ чида…
- Рчаб халу, зун гзаф шад я чун къе икI сад-садал гьалтунал. Фу тIуьна ви кефиярни ачух хьанва. Ваз гьуьрмет авун, ви кIвалах туькIуьрун зи кьилин винизвал я. Вун за инжиклу тийин и рекьера, базарда къекъуьриз, за исятда фена..., - лугьузвай, анжах адан ихтилат кьатIна тади къачур кьуьзека:
- Къваз! Къваз, хтул!..Къваз…АкI жедач, ви гьуьрмет гьакIани еке я! Ада хъуьчIуькай хъипи пекиник кваз пул хкудна. - Сагърай Абдул, ма къачу, - лагьана гъил яргъи авуна лутудин гъиле пул туна.
- Идакай вучда? Пул гва зав, - лугьуз, лутуди, тадиз, лекьре ягъайди хьиз къачуна, пул квай пек жибиндиз сухна.
- Ам нив хьана вуч я, хту-ул? - лагьана кефли кьуьзека. Кар туькIвей луту цуькI хьана. Вили бармак алай кьил столдал эцигна, ахвариз фена кьуьзек. Атай милицайри къарагъарзава ам:
- Им гьи гьал я яшлу кас авайди?! Пул кьванни ганватIа тIуьрдан?!
- Пу-ул?! - вилер агаж хьанва кефлидан. ТIуб винелди туькIуьрна агъайнидаказ лугьузва ада: - Пул хтулди гуда! Зи капитанди гуда! Капитанди!
- Хтул вуж я? Капитан вуж я? Къала кван паспорт.
- Хтул капитан я зи!.. Абдул я! Куьн милицаяр ян?! Вучиз квез Абдул чидач?!
Чидач ян?! Чир жеда квез ам хтайла! Исятда хкведа! Лекь хьиз хкведа!
Милицаяр чпин къвалав гвай капитан Абдулаз килигзава.
- Капитан Абду-ул? – лагьана халисан капитанди кефлидан паспорт ахъайна. - Вун Рчаб халу яни?
- Эхь, зун Рчаб халу я! Ваз гьикI чир хьана?! - галтад жезва кефли.
- Капитан Абдул зун я.
- Ву-ун?! Вун Абдул туш! Вун милица я, капитан туш! - кьил галтадзава кефли кьуьзека, “туш-туш” лугьуз. Вилер тIарамарна, погондал тIуб туькIуьрна, хълагьна: - Вун капитан я, Абдул туш! Заз чизвайди я куьн милицаяр… Паспорт вахчуна, гила зун хутахиз кIанзаван?! Санизни зун фидач инлай! Заз инал ацукь лагьанвайди я зи капитанди! Капитанди.
- Рчаб халу, вун Дербентдиз къвезва, вилик экъечI лагьанай заз дахди. Зун я хтул.
- Ту-уш! АтIам я зи хтул, гьам я Абдул!
Гьам я халис Абдул! Ам зи хтул Бислераз гибе къачуз фенва, базардиз фенва. Квез чидани, хва текьейбур, пул къачузвачире-е ада завай, пу-ул! Вичин пулдихъ къачудалдай вичи! Гьам я хтул! Хтул гьахьтинди кIанда! Ма лагьана, эхир, гужуналди туна за адан гъиле пул. Пул къачуна, тадиз фена ам. Зун, кьуьзуь кас, язух атана, инжиклу авунач рекьера къекъвез. Вич фена! Гьам я хтул! Исятда хкведа ам! Гьахьтин викIегь, къуччагъ я зи хтул! Капитан Абдула фикирзава: “Белки, идахъ хуьряй атанвай кас галатIа? Гьам ятIа гам къачуз фенвайди?..Бес яз хьайила, и кьуьзуь кас и гьал инал туна фич эхир…Ваъ, ина акI туш”, - капитанди хабар хкьазва:
- Ваз ам чидайди яни? Акунар гьихьтинбур я, халу, адан?
- Акунар ихьтинбур! Жанаби я куь патав! - лагьана вичин кIанчIал тIуб хкажна кефли халуди, кьилел алай вили бармак дуьзар хъувуна, гъил рюмкадал яргъи авуна. Капитанди рюмка вахчуна. Эверна хуьрекар гъайи дишегьлидиз, чирна и столдихъ и кьуьзуь касдихъ галаз ацукьайди вуж тиртIа. Гьич нера авай нефесни вахчуз агакьнач: капитан, гар галай хьиз акъатна фена ракIарай лутудин гьарайдиз...
Нурудин НАСРУЛЛАЕВ
Лезги газет
Добавить комментарий