Суд (гьикая)

1930-йисар. Вахтар лап четинбур тир. Виш йисара дуьньядин майданда лап акьуллу инсаниятди ялварзавай, зегьметкешри тIалабзавай социализм - Советрин гьукумат, лекьерин мукар хьиз, гьарна сад авай дагълух хуьрерани арадиз атанвай.
Амма гьукуматдин дибрин, къанунрин гъавурда бегьем авачир, чпини масадан зегьмет истисмарзавай къенепатан ва къецепатан душманар гьар сана къуьлуьн никIе къалгъанар хьиз бул тир.
Ихтилат физвай Цналрин хуьрени абур авай. Гзафни-гзаф Лавгъа лакIаб (тIвар) алай кас гьукуматдиз, партиядиз, инкъилабдиз акси яз рахадай. Гьар гьинал хьайитIани вичин сивяй бинесуз, чиркин гафар акъудиз, ада жемят икрагьзавай. Бязи ксари ам гьалдарзавай, гзафбур адал хъуьрезвай.
Сифте яз хуьре хьайи большевикдал хуьруьнбуру Коммунист тIвар эцигнавай. Адавай Лавгъадин адалатсуз гафар эхиз жезвачир. Са сеферда кимел гзаф инсанар кIватI хьанвайла, Лавгъа колхоздин кIвалахал физвайбуруз сеперар гуз, бегьемсуз гафар лугьуз эгечIна. И арада ам Коммунистдин чапла патал алай. Коммунистдивай эхиз хьанач, ада вичин кIаш хьтин эрчIи гъуд Лавгъадин сивихъ геляна. Са патай залан гъутун, муькуь патайни сарарин арада гьатай пIузаррин язух хьана, абур михьиз акахьна. Жемятди абур секинарна, Лавгъадин алачиз рахазвай тIиш кутIунна. Ам мадни секин хьанач, гьелягьар кьуна, балкIан хкана, пурар яна, райондиз рекье гьатна. Сифте ада духтурханадай чар къачуна, ахпа ам райондин НКВД-дин начальникдин патав фена. Начальник хъсан чрай, уьмуьр акунвай кас тир. Ада арзачидиз дикъетдивди яб гана, вичин куьмекчидив балкIанар хкиз туна, абур Цналдал рекье гьатна.
Хуьруьз агакьайла, нисинин бере жезвай.
Начальник Рзаханаз ина кIеви дуст Гьажини авай. Ам хуьруьн кавхани тир. “Тахсиркар” Коммунистни колхоздин кIвалахал алай. Арзадиз абур нисинлай гуьгъуьниз килигдайвал хьана. КIвализ хъфейла тIуьн-хъун гьазур жедалди кавха Гьажиди НКВД-дин начальник Рзахан хьанвай агьвалатдин гъавурда туна. Начальникди кьведазни кIвализ эверун кьетIна. Ингье уьндуьшкадин хинкIарни агакьна. Лавгъани Коммунист кьведни атана. Месэла тIуьн тIуьрдалай гуьгъуьниз гьялдайвал хьана. Вири са суфрадихъ ацукьна. Кавха Гьажиди Кьасумхуьрелай целце аваз гъанвай туьнт чехир еке кьве кьечеда цана. Жемера кьечерай цаз, чехир хъваз башламишна. (А вахтунда чинидин, шуьшедин къабкъажах авачир). Лавгъадин сив духтурри жунадалди кутIуннавай. ЯтIани ада, чапла гъилив жуна винел хкажиз, эрчIи гъилини чехир авай къаб (жем) сивихъ агалдариз, чехир фитIинзавай. Лавгъади са шумуд рейс икI авурла Коммунистдивай эхиз хьанач.
Ада НКВД-дин начальникдихъ элкъвена лагьана: - Аквазвани, гьуьрметлу начальник, чаз чи чанарин къадир авач. Лавгъади чехир чиркин я лугьуз сивел жуна кутIунна, жунадай эвизиз хъвазвайди.
И гафари виридак хъуьруьн кутуна. Лавгъа вични хъуьрена.
НКВД-дин начальникди вири межлис кIвачел къарагъарна.
- Килиг садра и сивел хъвер алаз санал са суфрадихъ ацукьна фу тIуьр ксар пака суддин вилик акъвазун еке айиб я. ГьакI хьайила чна Лавгъани Коммунист инал меслят ийида, - лагьана абурув гъилер ягъиз туна.
Цналвийри а мергьяматлу суддикай гилани суьгьбетар ийизма...

Рамазан ВЕЛИБЕГОВ
Лезги газет