Са экуьнахъ бубади ФатIимат адетдиндалай фад къарагъарна.
- Къе колхоздин малар заготпунктуниз гьална кIанзава. Завай яргъал рехъ кIвачи атIуз жедач.
Малар тухузвайбур, са ви ими Рамазаналай гъейри, вири дишегьлияр я. Вунни абурухъ галаз фена хъша, чан руш, - гъавурда туна, ФатIимат кьуьзуь Магьмуда.
- Фу-яд туна за ваз чантани гьазурнава.
Рагъ дагъдин рагакай хкатдалди малар гвайбур хуьруьвай пудкьуд километрдин яргъаз акъатна.
Кьулухъай зарб кваз атай машин ФатIиматан патав хак ягъайди хьиз акъвазна.
- Ацукь, гуьзел, - лагьана, шоферди кабинадин рак ахъайна. Гар галаз тухуда за вун чкадал кьван.
- Сад лагьайди, зун Гуьзел туш, ФатIимат я. Кьвед лагьайди, гар галаз машинра къекъвез вердиш руш туш зун. Гзаф яргъияр тавуна, гьала жуван машин гар галаз.
- Вуна лагьайвал ийида за, гуьзел, - лагьана, ада машин зарбуна туна.
Машин алатайла, дишегьлийри ФатIиматакай зарафатар ийиз башламишна.
- Яраб ада ирид дишегьлидикай ФатIиматаз вучиз теклифнайтIа?
- Валлагь, ФатIимат, жегьилдин вил ацукьай хьтинди я вал.
- Яраб адаз далудихъ галай имидихъай кьванни кичIе хьаначир жал?
- Уьтквем гада я.
- Лап кард хьтинди тир.
- Яраб ФатIимат лишанлу тирди чизвачир жал гададиз?
- ФатIиматан акунри гьар садан кьил квадарда, я руш!
- Яраб а викIегь гада гьинай ятIа?
Рекьин и гъвечIи дуьшуьшди виридан гуьгьуьлар хкажна, ихтилатар къалинарна. Ихтилатри рехъ куьруь авуна.
Нисинилай алатайла геж хьиз Рамазан имидин кIеретI хуьруьз рекье гьат хъувуна. Са кьадар рекьиз хтайла, кьулухъай гьа пакамахъ гьалтай машин хтана акъатна. Рекье авайбурухъ агакьайла, шоферди машин мад акъвазарна, амма ФатIиматаз кабинада ацукьун теклифнач. И сеферда ада кабинадин рак Рамазаназ ахъайна.
- Ацукь, халу, кабинада. Дишегьлийрилай алакьдатIа, абурни кузовдиз хкаж хьурай.
Галатни авунвай, югъ нянини жезвай, вилик маларни кумачир, гьавиляй и сеферда вири шофердин теклифдал рази хьана.
Хуьруьз агакьайла, шоферди машин Рамазанан кIвалин вилик акъвазарна. Дишегьлиярни инал эвичIна, гьарма санихъ чкIана. Амма шоферди гуьзетзавайди са ФатIимат тир. Ам гьа патав гвай къапудиз гьахьайла, шоферди машиндихъ гелкъведай, рехъ давамарун патал гьазурвал аквадай амалар авуна. Амма Рамазанавай ам, са лезгивал тавуна, рекье хутаз хьанач.
- Чан хва Сабир (абур рекье таниш хьанай), вун галатни авунва, хъфизвай рехъни дагъдинди ва яргъалди я. Къе заз мугьман хьухь, ял ягъа, пака фад рекье хутада за вун.
Сабира кьвед лагьай сеферда вичиз минетиз тунач. Машин рекьелай алудна, ам Рамазанахъ галаз гьаятдиз гьахьна. Чин-гъил чуьхвена гурарай винелди хкаж хьайила, Рамазана мугьмандиз ачух айвандин кьиле дуьзмишнавай суфрадихъ теклифна. КIвалин иесиди суфрадал алай эрекь авай шуьшедал гъил яргъи авурла, ам мугьманди акъвазарна.
- Рамазан халу, вуна эрекь цаз тади къачумир, - башламишна ада секиндиз. - Белки, эрекь хъвадай вахтар ва себебар чаз гзаф жен.
Вун уьмуьр акунвай, дуьньядин гъавурда авай итим хьиз аквазва заз. Гьавиляй за ваз зи ихтилатни ачухдиз ийида.
Сабиран ихтилат, вичи хиве кьурвал, куьруьди, гъавурда акьадайди ва яб акалзавайди инанмишардайди хьана.
- Зун арандиз куьч хьанвай дагъви я. Зун исятда дагъда авай малдаррихъ галкIурнава. И рекьера зун гзаф къекъвена. Къекъвейдан кIвачиз цаз акьахда лугьуда.
Амма цаз къе зи рикIиз акьахна. И ви къуншидал алай варариз гьахь хъувур руш акурдалай кьулухъ зи рикIиз кьарай амач. Адахъ вуж авайди ятIа заз чидач, амма зи тIалдиз дарман авун, Рамазан халу, ви хиве хьурай.
- Заз аквазва, Сабир, - рахана гада акъвазайла Рамазан, - ви гафар рикIин гьарай тирди. Гьавиляй зунни вахъ галаз ачухдиз рахада.
Къуншидал алай варариз гьахьай рушан тIвар ФатIимат я. Адахъ вири авайди я. Сифтени-сифте инал вахъ галаз ацукьнавай зун - рушан ими.
Сабиран чинин рангар дегиш хьайиди кьатIай Рамазана гъилин ишара авуна секиндиз давамарна:
- Вак къалабулух акатмир, хтул. Заз вакай хъел къвезвач. Вун михьи инсан тирди , ихтилатни къени фикир аваз авурди за кьатIузва.
Чир хьухь, адахъ бубани ава, дидени, Махачкъалада университетда тарсар гузвай алим стхани.
Мадни, а вун физ-хквезвай рекье, лап дагъдин ценерив гвай хуьре ам кIанзавай гадани ава. ФатIимат гьадан лишанлу я. Лап и хемис юкъуз ам це лугьунин межлис кьиле фин герек я.
КIвалин иеси кисна. Ам рангар дегиш жезвай, ийир-тийир квахьнавай мугьмандиз дикъетдивди килигзава. Эхир Рамазана секинвал чIурна:
- Вуна гила вуч лугьуда?
- За вуч лугьуда? - суалдиз суал гун хъувуна Сабира. - За икI лугьуда: вири арандиз куьч жедайла, а рушан дагъда вуч ава? Ахпа, кьве къари атана, кьилел са келегъа вегьена лугьуз, вири куьтягь хьана лагьай чIални туш, я а келегъа манийвал туш. ЦIуд келегъа вахкуда за абурув. Рамазан халу, ихтилат башламишайла, заз вун рушан ими ятIа чидачир. ЧизвайтIа, мумкин я, завай ваз и ихтилат ийиз жуьрэтни ийиз жедачир жеди. Гила кьулухъ ялдай рехъ амач. Заз вун дуьз итим хьиз аквазва. Вун ви Аллагь. Вуч авуртIани вуна ийида.
- Вуч жеда завай?
- Исятда фена жуван стха алакьарда.
- Ам чIехи стха я.
- Куьн стхаяр я.
- Ам гафунал кIеви итим я.
- Жувани кIевивал ая. Валай ам чIалал гъиз алакьда.
Са геренда кьведни кисна. Ахпа Рамазана явашдиз башламишна:
- Сабир, авайвал лагьайтIа, заз вун гзаф бегенмиш хьанва. Гьавиляй зун стхадин патав фида. Килигин вуч арадал къведатIа.
Рамазан стхадин кIваляй са сятдилай хьиз хтана. Адан чинин ачухвал акурвалди кIвалевайбур гъавурда акьуна: Рамазанан “дипломатвал” бегьерлуди хьана. Адавай вичивайни яргъалди эхиз хьанач:
- Къари, суфра цIийи хъия. Гила рекьин мугьмандихъ галаз ваъ, цIийи езнедихъ галаз са вишер хъиягъин.
Сабир вуч ийидатIа чин тийиз, сив ахъа хьана амукьна. Ада вичин рикIин мурад икьван фад туькIуьда лагьана гьич фикирни авунвачир.
- Яраб жедай кар я жал? Зун акунни тавунмаз диде-буба рази хьайиди я жал? Валлагь, Рамазан халу, вун халисан суьгьуьрчи, ваъ дипломат я, - маса гафар жагъанач Сабираз.
- Зун я суьгьуьрчини, я дипломатни туш, хтул. Чун, стхаяр, садсадахъ инанмиш яз, ихтибар аваз, зид-вид лугьун тавуна яшамиш жез вердишарна чи рагьметлу бубади.
Амма ви бахтунихъ ялай кьилин делил вуч хьанатIа чидани ваз? “Магьмуд, - лагьана за стхадиз, руш на гана гьа дагъдин хуьруьз.
Инсанрихъ тIал-квал, фин-хтун галайди я. И кьуьзуь кьиляй вун рушан кIвализ гьикI физ-хквезвайди я? Вири дуьзенриз, гегьеншлухриз, мублагь арандиз куьч жедайла, ви дагъда вуч авайди я?”
Гьа и делилди вири дегишарна. Амма, вуна хьиз, гьадани зи хиве залан пар туна: пака экуьнахъ геж тавуна, а хуьруьз зун фин ва фикирар дегиш хьанвайдакай “къавумриз” хабар гун.
- Са фикирни ийимир, Рамазан ими, - къудгъунна кIвачел акьалтна Сабир. - За вун, вучани, аниз гар галаз тухвана хкида. За лагьанайни ваз, къекъвей кIвачиз цаз акьахда...
Фикрет ГЬАЖИЕВ
Лезги газет
Добавить комментарий