Кьве вахакай мах

Хьана хьанач кьван кьве вах. Ибуруз касни авачир. Са юкъуз и вахарикай гъвечIида чIехи вахаз лагьана:
-Чан вах, чун тек я, чаз садни авач. Ша, чна чаз экъвена са баде хьайитIани жагъурин. Чаз чIехивалрай, акьул гурай.
И чIехи вах чIуру хесетар квай, квелинди, масада лагьай гаф кьан тийидай, вичиз чидайди ахъай тийидай сад тир. Гьавиляй ада икI лагьана:
-Вач, ахлад!Чу жув, зун вахъ галаз къари-маридихъ экъведайди туш!
Чара атIай гъвечIи вах текдиз рекье гьатна, и мягьледа экъвена, а мягьледа экъвена, жагъанач. Идавай жузуна, адавай суракьна, эхирни са касди тек уьмуьрзавай кьуьзуь са къаридин тIахма лишан гана. Руш кичIез-кичIез, яраб и бадеди вуч лугьудатIа фагьумиз-фагьумиз къаридин тIахмадив эгеч1на. И чIавуз къари тIахмадин цлан кIане ацукьнаваз хьана. Рушаз акурвалдини и нурани къари адан рикIиз чими хьана. Ада къаридиз салам гана, инкай-анкай жузун-качузун авуна, ахпани вич вучиз атанвайди ятIа адаз лагьана. Аман-минет авуна:
-Чан баде, аман баде, вазни касни авач, чазни. Ша чи кIвализ чахъ галаз уьмуьра жуваз. Вун чаз баде хьурай, чунни ваз хтулар.
"Хьурай ман, чан бала" лагьана баде рази хьана, атана абурун кIвале ацукьна, баде хьана и вахариз. Гьа атай йикъалай къаридиз и кьве вахан хесетрин арада гьикьван тефир-тафавут аватIа акуна, чир хьана.
Къариди атай пакадин юкъуз чIехи рушаз крар буюриз кьил кутуна. ЧIехи руша ада лагьай са карни кьилиз акъуднач. "Ахлад, я къари, залай гъвечIиди аваз-аваз за вучиз ийида?" лугьуз кьил къакъудна. Къариди и рушаз:
-Са истикан чай хьайитIани цуз ман, заз, чан руш,- лагьана.-Къарагъ, баде кьий ви сивиз, къарагъ, минет хьуй ваз...
"Ээгь" лагьана, эхир руш къарагъна.Истикан къайнар цяй чуьхвена, яд пенжердай чилел ичIирна. Накьвадлай ванер хкаж хьана: "Аман, аман, кана, аман, аман!" И кар акур бадедивай эхиз хьанач, лагьана:
-Чан бала, чилел къайнар яд ичIирдай затI туш.Гунагь я. Накьвадални чан алайди я. Ада ваз къаргъишда.
ЧIехи руша мад "ээгь, ахлад, къари!" лагьана. ГъвечIи руша чIехи ваха гргар яд ичIирай чкадал фад фена къайи яд кучахна, вичи-вичиз кушкушна: "Чан чил, чан накьв, гъил къачу гунагьдилай зи вахан!"  Адаз ван атана садлагьана икI лугьудай: "баракаллагь, чан руш, заз лап регьят хьана!.."
Бадеди чIехи рушаз суфра ахъайна са кIус фу гъваш лагьана:
-Гишин хьанва бадедиз, гъваш кван, чан бала, вуч аватIани...
"Уфф, и къари зи кьилиз бела хьанва лап!" лагьана чIехи руша квелиз-квелинз, хъел галаз суфра акайна чилел.Фу гъана суфрадин юкьвал гьялчна фена.Къафунни гъана, къафун авай бадидизни къари галай патахъ румар гана, кIваляй экъечIна.Къаридивай мад эхиз хьанач, адан гуьгъуьна гьарайна:
-Я бала, суфрадал фу гъидайла а фу аставилив эцигир кьван я, гьялчдай затI туш.Хъфирлани далу суфрадик элкъуьрдай затI туш.
-Пагь, бес ия кван, я паб, вуув,- лагьана руша.-Далу элкъуьр тийиз вун эвлиян-затI яни?
Бадеди куьтIни авунач.Са кIус фу тIуьна, чIехи рушаз суфра хчу лагьана.ЧIехи руша яб ганач. ГъвечIи руш и чIавуз яд гъиз булахдал фенваз хьана.Бадени чилелай и суьфредиз килигиз амазмай. Эхир бадедивай акъвазиз хьанач:
-Аку, бала, лагьанач лугьумир, суьфре икьван чIавалди къакъаж тавуна чилел тадай затI туш, гунагь я. Ам мелейикри чпин гъилерал кьуна хуьзвайди я.
ЧIехи рушан чанди мад цIай кьуна:
-Я кьей къари, бес ия ман! А ви мелейикар залай артух яни? Кьуна акъвазрай чпиз кIандай кьван! Ваз вуч ава? За заз кIан хьайила хчуда суьфре!..
И чIавуз гъвечIи вах булахдилай хтана. КIвализ гьахьдамаз адаз шуькIуь ванер атана, абуру лугьузвай: "Агь, гъилер, чи гъилер галатна! И суьфре хчудай кас жедач жал и кIвале? Агь, зи гъилер!.." ГъвечIи руша зверна суьфредин патав астадай лагьана:
-Чан мелейикар, куьн галатна хьи! За гьисятда хчуда!
Руша суьфре къакъажна. мелейикрини адаз кушкушна: "Чан сагъ хьурай ви, чан вах, са чIавузни икьван геждалди суьфре хчун тавуна тамир. А ви вахаз чна гьикьван гьарай туртIани ван къведач хьи!"
Бадедизни и гъвечIи хатур кIандай. Ада бадедин чIалаз килигдай, ада лагьай са карни чилел тадачир. Са юкъуз и кIвализ чIехи рушаз уьлчуьяр атана.Ибур къведайла пенжердин кIаникай накьвадлай шуькуь, хару ванер хкаж хьана:
-ГъвечIи руш, гъвечIи руш! Гьам хъсан руш я! Гьам це лагь бадедиз!..
Уьлчуьяр инихъ-анихъ килигна, касни акунач. Абуруз чпин япара ван гьатай хьиз хьанвай. Амма абуру са тIимил дикъет гана килигнайтIа, цлан кIане юзазвай, рахазвай цуьквер, векьер аквадай. Мугьманар кIвализ гьахьна, бадени рушар абурун вилик экъечIна, "хвашкалди" авуна. Мугьманар ацукьна  вилик суьфре гъана акайдамаз мад кIвале ванер гьатна:
-ГъвечIи руш, гъвечIи руш хъсан я!
Мугьманари бадедиз чеб вучиз атанвайди ятIа лагьана:"И рушарикай гъвечIиди гьим ятIа, чаз гьа руш чи гададиз це лугьуз кIанзава."
-Твах, чан балаяр, квез гьи руш кIандатIа, гьа гьам за куь гададиз гуда.
Са тIимил чIавалай мехъерар хьана и кIвале.ГъвечIи руш гъуьлуьз фена, чIехи руш амукьна вичиз кьил-мет гатаз. Бадедивай вичиз крар, ацукьун-къарагъун чирзавалда гила.Акван ман, мус ахъа жедатIа адан бахт? Гьа инални и мах куьтягь жезва, куьн сагъ, зунни саламат.

Римма Гаджимурадова
23.12.1992